ΚΟΖΑΝΗ
Σε ένα μαγευτικό τοπίο, κατάφυτο με καστανιές και οξιές, ανάμεσα στα χωριά Βυθός και Αυγερινός, η Μονή της Αγίας Τριάδας στέκει περήφανη στην ίδια θέση από το 1792. Το αθωνικού τύπου Καθολικό της Μονής, χτισμένο με πελεκητές πέτρες από τον Ζουπανιώτη (Πεντάλοφος) πρωτομάστορα Γ. Κούστα, έχει εντυπωσιακή αγιογράφηση από τον λαϊκό ζωγράφο Μιχαήλ από τους Χιονιάδες της Κόνιτσας. Ιδιας τεχνοτροπίας και του ίδιου καλλιτέχνη είναι οι τοιχογραφίες στον Ναό του Αγίου Αχιλλείου, στην είσοδο του Πεντάλοφου, που χτίστηκε, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, το έτος 1742 από ντόπιους μαστόρους και αποτελεί την παλαιότερη από τις τέσσερις εκκλησίες του χωριού. Πολύ ξεχωριστές είναι οι παραστάσεις στον Γυναικωνίτη. Δεύτερη σε παλαιότητα, χτισμένη το 1816, η εκκλησία του πολιούχου Αγίου Αθανασίου, στην κεντρική πλατεία του Πεντάλοφου.
Συνδεδεμένη με το έθιμο των Καβαλάρηδων της Σιάτιστας, η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται κοντά στο χωριό Μικρόκαστρο και χτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα αρχικά ως ναός, αλλά σταδιακά εξελίχθηκε σε μονή, αναπτύσσοντας σπουδαία εθνική και φιλανθρωπική δράση. Το Καθολικό της κοσμείται από τοιχογραφίες βυζαντινής τέχνης.
Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στη Σιάτιστα αποτελεί σπουδαίο δείγμα μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής. Χτισμένη στα 1677, σε σχήμα θολοσκέπαστης τρίκλιτης βασιλικής με εξαίσιες αγιογραφίες και σκαλιστό τέμπλο, δεσπόζει στην κεντρική πλατεία της συνοικίας Γεράνεια, μαζί με το εξαγωνικό ψηλό Καμπαναριό της, το οποίο προστέθηκε το 1862. Εντυπωσιακός σε μέγεθος και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό είναι και ο Ναός του Αγίου Δημητρίου στη Χώρα, την άλλη συνοικία της Σιάτιστας. Χτίστηκε το 1912, σε σχέδια του Σιατιστινού αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου, στη θέση παλαιότερου ναού που καταστράφηκε από πυρκαγιά. Το Καμπαναριό του, ύψους 25 μέτρων, παρόμοιο με αυτό της Αγίας Παρασκευής, με έτος ανέγερσης το 1856, θεωρείται τοπόσημο της πόλης.
Μόλις 2 χλμ ψηλότερα από την Εράτυρα, στις πλαγιές του Σινιάτσικου, βρίσκεται η Μονή του Αγίου Αθανασίου. Η ανέγερση της μονής τοποθετείται περί το 1600, ενώ ύστερα από καταστροφή, στα τέλη του 18ου αιώνα ανοικοδομήθηκε, οπότε και το Καθολικό πήρε τη σημερινή του μορφή. Τα γειτονικά κτίρια της μονής είναι πολύ νεότερα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, με το πανύψηλο Καμπαναριό της, στο κέντρο της Εράτυρας, χτισμένη πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα, πιθανότατα από ντόπιους μάστορες, σε ρυθμό πεντάκλιτης βασιλικής, με το πέμπτο κλίτος ως εξωνάρθηκα, εντυπωσιάζει με το ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο της και τον πλούσιο εσωτερικό της διάκοσμο, έργο επίσης αγιογράφων της σχολής της Σέλιτσας, όπως λεγόταν παλαιότερα η Εράτυρα. Λίγο έξω από την Εράτυρα, ο μικρός Ναός του Αγίου Νικολάου, απλός εξωτερικά, κοσμείται με πολύ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες, έργο ντόπιου μοναχού, οι οποίες θεωρούνται από τα καλύτερα δείγματα μεταβυζαντινής τέχνης στην περιοχή.
Η Μονή της Αγίας Παρασκευής, στις πλαγιές του Σινιάτσικου, κοντά στο χωριό Νάματα, που πιθανοτατα ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα, καταστράφηκε πολλές φορές τόσο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας όσο και της γερμανικής Κατοχής. Σήμερα διατηρείται μόνο το Καθολικό και αυτό πιθανότατα ανακατασκευασμένο τον 16ο αιώνα, όπου σώζονται εξαιρετικής τέχνης αγιογραφίες. Τα υπόλοιπα κτίρια κατασκευάστηκαν μετά την επανίδρυση της μονής το 2001.
Ορθόδοξες διαδρομές στην Κοζάνη
Σε κάθε χωριό ή κωμόπολη της Κοζάνης υπάρχει μια εκκλησία ή μοναστήρι με ζωή αιώνων, που μέσα από τη λιθοδομή και τις υπέροχες τοιχογραφίες ή τα σκαλίσματα του τέμπλου τους αφηγούνται ιστορίες πίστης και τέχνης. Έργα επιδέξιων μαστόρων της πέτρας, λαϊκών ζωγράφων και ξυλογλυπτών, αποτυπώνουν συχνά και τις συνθήκες που επικρατούσαν σε κάθε περιοχή την περίοδο της δημιουργίας τους. Οπως, για παράδειγμα, οι ναοί χωρίς εξωτερικό τρούλο ή σχεδόν στο επίπεδο του εδάφους, σύμφωνα με τις επιταγές των Οθωμανών κατακτητών.Σε ένα μαγευτικό τοπίο, κατάφυτο με καστανιές και οξιές, ανάμεσα στα χωριά Βυθός και Αυγερινός, η Μονή της Αγίας Τριάδας στέκει περήφανη στην ίδια θέση από το 1792. Το αθωνικού τύπου Καθολικό της Μονής, χτισμένο με πελεκητές πέτρες από τον Ζουπανιώτη (Πεντάλοφος) πρωτομάστορα Γ. Κούστα, έχει εντυπωσιακή αγιογράφηση από τον λαϊκό ζωγράφο Μιχαήλ από τους Χιονιάδες της Κόνιτσας. Ιδιας τεχνοτροπίας και του ίδιου καλλιτέχνη είναι οι τοιχογραφίες στον Ναό του Αγίου Αχιλλείου, στην είσοδο του Πεντάλοφου, που χτίστηκε, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, το έτος 1742 από ντόπιους μαστόρους και αποτελεί την παλαιότερη από τις τέσσερις εκκλησίες του χωριού. Πολύ ξεχωριστές είναι οι παραστάσεις στον Γυναικωνίτη. Δεύτερη σε παλαιότητα, χτισμένη το 1816, η εκκλησία του πολιούχου Αγίου Αθανασίου, στην κεντρική πλατεία του Πεντάλοφου.
Συνδεδεμένη με το έθιμο των Καβαλάρηδων της Σιάτιστας, η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται κοντά στο χωριό Μικρόκαστρο και χτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα αρχικά ως ναός, αλλά σταδιακά εξελίχθηκε σε μονή, αναπτύσσοντας σπουδαία εθνική και φιλανθρωπική δράση. Το Καθολικό της κοσμείται από τοιχογραφίες βυζαντινής τέχνης.
Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στη Σιάτιστα αποτελεί σπουδαίο δείγμα μεταβυζαντινής αρχιτεκτονικής. Χτισμένη στα 1677, σε σχήμα θολοσκέπαστης τρίκλιτης βασιλικής με εξαίσιες αγιογραφίες και σκαλιστό τέμπλο, δεσπόζει στην κεντρική πλατεία της συνοικίας Γεράνεια, μαζί με το εξαγωνικό ψηλό Καμπαναριό της, το οποίο προστέθηκε το 1862. Εντυπωσιακός σε μέγεθος και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό είναι και ο Ναός του Αγίου Δημητρίου στη Χώρα, την άλλη συνοικία της Σιάτιστας. Χτίστηκε το 1912, σε σχέδια του Σιατιστινού αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου, στη θέση παλαιότερου ναού που καταστράφηκε από πυρκαγιά. Το Καμπαναριό του, ύψους 25 μέτρων, παρόμοιο με αυτό της Αγίας Παρασκευής, με έτος ανέγερσης το 1856, θεωρείται τοπόσημο της πόλης.
Μόλις 2 χλμ ψηλότερα από την Εράτυρα, στις πλαγιές του Σινιάτσικου, βρίσκεται η Μονή του Αγίου Αθανασίου. Η ανέγερση της μονής τοποθετείται περί το 1600, ενώ ύστερα από καταστροφή, στα τέλη του 18ου αιώνα ανοικοδομήθηκε, οπότε και το Καθολικό πήρε τη σημερινή του μορφή. Τα γειτονικά κτίρια της μονής είναι πολύ νεότερα. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, με το πανύψηλο Καμπαναριό της, στο κέντρο της Εράτυρας, χτισμένη πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα, πιθανότατα από ντόπιους μάστορες, σε ρυθμό πεντάκλιτης βασιλικής, με το πέμπτο κλίτος ως εξωνάρθηκα, εντυπωσιάζει με το ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο της και τον πλούσιο εσωτερικό της διάκοσμο, έργο επίσης αγιογράφων της σχολής της Σέλιτσας, όπως λεγόταν παλαιότερα η Εράτυρα. Λίγο έξω από την Εράτυρα, ο μικρός Ναός του Αγίου Νικολάου, απλός εξωτερικά, κοσμείται με πολύ ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες, έργο ντόπιου μοναχού, οι οποίες θεωρούνται από τα καλύτερα δείγματα μεταβυζαντινής τέχνης στην περιοχή.
Η Μονή της Αγίας Παρασκευής, στις πλαγιές του Σινιάτσικου, κοντά στο χωριό Νάματα, που πιθανοτατα ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα, καταστράφηκε πολλές φορές τόσο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας όσο και της γερμανικής Κατοχής. Σήμερα διατηρείται μόνο το Καθολικό και αυτό πιθανότατα ανακατασκευασμένο τον 16ο αιώνα, όπου σώζονται εξαιρετικής τέχνης αγιογραφίες. Τα υπόλοιπα κτίρια κατασκευάστηκαν μετά την επανίδρυση της μονής το 2001.
