ΕΛΕΥΣΙΝΑ
Ο οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται σήμερα στα πρανή του λόφου της αρχαίας ακρόπολης, πάνω στην οποία δεσπόζει η μικρή εκκλησία της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας.
Η Πομπική Οδός αποτελούσε τη συνέχεια της Ιεράς Οδού εντός του Ιερού, και οδηγούσε από τα Μικρά Προπύλαια στο Τελεστήριο. Στους ρωμαϊκούς χρόνους ο δρόμος αυτός επιστρώθηκε με μαρμάρινες πλάκες. Δεξιά και αριστερά της οδού υπήρχαν βάθρα που έφεραν αγάλματα και άλλα αφιερώματα, καθώς και μία βαθμιδωτή εξέδρα (12α) λαξευμένη στον βράχο, όπου οι πιστοί παρακολουθούσαν κάποια από τα «δρώμενα» των Ελευσινίων Μυστηρίων.
Στην απόληξη της Πομπικής Οδού βρίσκεται το Τελεστήριο, όπου γίνονταν οι λατρευτικές τελετές. Τα αρχαιότερα λείψανα χρονολογούνται στη Μυκηναϊκή εποχή και ανήκουν σε ένα ορθογώνιο μεγαρόσχημο οικοδόμημα. Στην ίδια θέση, στο β΄ μισό του 6ου αιώνα π.Χ., κατασκευάζεται μία σχεδόν τετράγωνη αίθουσα με τρεις εισόδους και βαθμιδωτές εξέδρες. Στους κλασικούς χρόνους αυξάνεται το μέγεθος της αίθουσας που υπολογίζεται ότι χωρούσε 5.000 όρθιους θεατές. Στο κέντρο περίπου υπήρχε το «Ανάκτορο» και ο θρόνος του Ιεροφάντη. Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., στην ανατολική πρόσοψη προστέθηκε μία στοά δωρικού ρυθμού με μαρμάρινους κίονες (Φιλώνειος Στοά).
Τα Μεγάλα Προπύλαια είναι η μεγαλόπρεπη είσοδος που κατασκευάστηκε στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους, όριζε τη νότια πλευρά της Αυλής και ήταν πιστό σχεδόν αντίγραφο του κεντρικού τμήματος των Προπυλαίων της Ακρόπολης. Αποτελείται από δύο πρόπυλα με έξι δωρικούς κίονες στην πρόσοψη, καθώς και μία στοά, στον διαμήκη άξονα, με έξι ιωνικούς κίονες. Το αέτωμα της βόρειας πρόσοψης ήταν διακοσμημένο στο τύμπανο με ανάγλυφη προτομή αυτοκράτορα που απεικονίζει, πιθανότατα, τον Μάρκο Αυρήλιο, στον οποίο αποδίδεται η ολοκλήρωση του οικοδομήματος.
Μια στοά σχήματος Γ όριζε τη δυτική και τη βόρεια πλευρά της Αυλής μέχρι την Ιερά Οδό, ενώ μία μικρότερη στοά έκλεινε την αυλή στην ανατολική πλευρά.
Δίπλα στη μικρότερη στοά είχε κτισθεί Kρήνη. Από το οικοδόμημα αυτό, του 2ου αιώνα μ.Χ., σώζεται ο πυθμένας της δεξαμενής σε σχήμα Π καθώς και το κρηπίδωμα από λευκό μάρμαρο με οκτώ λεκανοειδείς κοιλότητες στις οποίες έπεφτε το νερό από οκτώ κρουνούς.
Στο μέσο περίπου της Aυλής σώζεται η κρηπίδα του ρωμαϊκού ναού της Προπυλαίας Αρτέμιδας και του Πατρός Ποσειδώνος, τα κατάλοιπα δύο βωμών που ήταν αφιερωμένοι σε αυτούς, καθώς και υπολείμματα βάθρου για το άγαλμα του Ποσειδώνα.
Στη βοηθητική περιοχή του Ιερού, ανήκουν ο Οίκος των Κηρύκων, μια υπόγεια δεξαμενή ρωμαϊκών χρόνων και οι σιροί, αποθήκες στις οποίες συγκεντρώνονταν οι «απαρχές», οι πρώτοι καρποί της αγροτικής παραγωγής που όλες οι πόλεις πρόσφεραν φόρο σε είδος.
Εντός του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Μούσση, που ολοκληρώθηκε το 1890. Σε αυτό φιλοξενούνται σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές στο Ιερό και τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης της Ελευσίνας.
Αρχαιολογικός Χώρος Ελευσίνας
Το Ιερό της της θεάς Δήμητρας και της Κόρης της
Το Ιερό της Ελευσίνας υπήρξε για αιώνες ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα της αρχαιότητας. Στον χώρο του αναπτύχθηκε η λατρεία της θεάς Δήμητρας και της Κόρης της, Περσεφόνης, που σχετίζεται με την καλλιέργεια της γης, τη βλάστηση, τη γονιμότητα καθώς και την αναγέννηση της φύσης και της ζωής.Ο οργανωμένος αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται σήμερα στα πρανή του λόφου της αρχαίας ακρόπολης, πάνω στην οποία δεσπόζει η μικρή εκκλησία της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας.
Περιήγηση στον Αρχαιολογικό Χώρο Ελευσίνας
Η περιήγηση στα μνημεία ξεκινά από την Αυλή όπου συγκεντρώνονταν οι πιστοί κατά την άφιξή τους στο Ιερό. Στο βόρειο άκρο κατέληγε η Ιερά Οδός, η σημαντικότερη οδική αρτηρία που συνέδεε την Ελευσίνα με την Αθήνα και την οποία ακολουθούσε η πομπή των μυστών κατά τα Ελευσίνια Μυστήρια.Η Πομπική Οδός αποτελούσε τη συνέχεια της Ιεράς Οδού εντός του Ιερού, και οδηγούσε από τα Μικρά Προπύλαια στο Τελεστήριο. Στους ρωμαϊκούς χρόνους ο δρόμος αυτός επιστρώθηκε με μαρμάρινες πλάκες. Δεξιά και αριστερά της οδού υπήρχαν βάθρα που έφεραν αγάλματα και άλλα αφιερώματα, καθώς και μία βαθμιδωτή εξέδρα (12α) λαξευμένη στον βράχο, όπου οι πιστοί παρακολουθούσαν κάποια από τα «δρώμενα» των Ελευσινίων Μυστηρίων.
Στην απόληξη της Πομπικής Οδού βρίσκεται το Τελεστήριο, όπου γίνονταν οι λατρευτικές τελετές. Τα αρχαιότερα λείψανα χρονολογούνται στη Μυκηναϊκή εποχή και ανήκουν σε ένα ορθογώνιο μεγαρόσχημο οικοδόμημα. Στην ίδια θέση, στο β΄ μισό του 6ου αιώνα π.Χ., κατασκευάζεται μία σχεδόν τετράγωνη αίθουσα με τρεις εισόδους και βαθμιδωτές εξέδρες. Στους κλασικούς χρόνους αυξάνεται το μέγεθος της αίθουσας που υπολογίζεται ότι χωρούσε 5.000 όρθιους θεατές. Στο κέντρο περίπου υπήρχε το «Ανάκτορο» και ο θρόνος του Ιεροφάντη. Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., στην ανατολική πρόσοψη προστέθηκε μία στοά δωρικού ρυθμού με μαρμάρινους κίονες (Φιλώνειος Στοά).
Τα Μεγάλα Προπύλαια είναι η μεγαλόπρεπη είσοδος που κατασκευάστηκε στους ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς χρόνους, όριζε τη νότια πλευρά της Αυλής και ήταν πιστό σχεδόν αντίγραφο του κεντρικού τμήματος των Προπυλαίων της Ακρόπολης. Αποτελείται από δύο πρόπυλα με έξι δωρικούς κίονες στην πρόσοψη, καθώς και μία στοά, στον διαμήκη άξονα, με έξι ιωνικούς κίονες. Το αέτωμα της βόρειας πρόσοψης ήταν διακοσμημένο στο τύμπανο με ανάγλυφη προτομή αυτοκράτορα που απεικονίζει, πιθανότατα, τον Μάρκο Αυρήλιο, στον οποίο αποδίδεται η ολοκλήρωση του οικοδομήματος.
Μια στοά σχήματος Γ όριζε τη δυτική και τη βόρεια πλευρά της Αυλής μέχρι την Ιερά Οδό, ενώ μία μικρότερη στοά έκλεινε την αυλή στην ανατολική πλευρά.
Δίπλα στη μικρότερη στοά είχε κτισθεί Kρήνη. Από το οικοδόμημα αυτό, του 2ου αιώνα μ.Χ., σώζεται ο πυθμένας της δεξαμενής σε σχήμα Π καθώς και το κρηπίδωμα από λευκό μάρμαρο με οκτώ λεκανοειδείς κοιλότητες στις οποίες έπεφτε το νερό από οκτώ κρουνούς.
Στο μέσο περίπου της Aυλής σώζεται η κρηπίδα του ρωμαϊκού ναού της Προπυλαίας Αρτέμιδας και του Πατρός Ποσειδώνος, τα κατάλοιπα δύο βωμών που ήταν αφιερωμένοι σε αυτούς, καθώς και υπολείμματα βάθρου για το άγαλμα του Ποσειδώνα.
Στη βοηθητική περιοχή του Ιερού, ανήκουν ο Οίκος των Κηρύκων, μια υπόγεια δεξαμενή ρωμαϊκών χρόνων και οι σιροί, αποθήκες στις οποίες συγκεντρώνονταν οι «απαρχές», οι πρώτοι καρποί της αγροτικής παραγωγής που όλες οι πόλεις πρόσφεραν φόρο σε είδος.
Εντός του αρχαιολογικού χώρου βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Μούσση, που ολοκληρώθηκε το 1890. Σε αυτό φιλοξενούνται σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές στο Ιερό και τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης της Ελευσίνας.
