Αρχαιολογικός χώρος της Απτέρας

Η αρχαία Απτέρα, μία από τις σπουδαιότερες πόλεις - κράτη της Κρήτης, βρίσκεται σε απόσταση 15 περίπου χλμ. από την πόλη των Χανίων με κατεύθυνση προς Ρέθυμνο, σε ένα εκτεταμένο υψίπεδο με υψόμετρο 200μ. με εκπληκτική θέα προς τον κόλπο της Σούδας. Με τα δύο επίνειά της, Μινώα (σημερινό Μαράθι) και Κίσαμο (κοντά στις σημερινές Καλύβες) εξασφάλιζε τον έλεγχο όλης της θαλάσσιας δραστηριότητας που την ανέδειξε σε ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά κέντρα της Κρήτης. Οι Απτεραίοι ήταν δεινοί τοξότες και πολεμούσαν ως μισθοφόροι σε διάφορες περιοχές εκτός Κρήτης, φέρνοντας πλούτο στον τόπο τους.

Η ιστορία της περιοχής ξεκινά από την μινωική εποχή (3500- 1070 π.X), ωστόσο τα πιο ορατά αρχαιολογικά ίχνη στα ερείπια ανάγονται στην γεωμετρική εποχή (1000- 685 π.X.), την Ελληνιστική περίοδο (323- 67 π.X) και την Ρωμαιοκρατία (67 π.X- 324 μ.X.).

Οι γραπτές πηγές και τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα ανασκαφικών ερευνών δείχνουν ότι η περίοδος της μεγαλύτερης ακμής της πόλης ήταν οι πρώιμοι ελληνιστικοί χρόνοι (τέλος 4ου - 3ος αι. π.Χ.), οπότε ισχυροποιήθηκε και οικονομικά και πολιτικά και άρχισε να κόβει δικό της νόμισμα. Τα νομίσματά της ήταν περίτεχνα και απεικόνιζαν συνήθως, στην κύρια όψη τη θεά Άρτεμη και από την άλλη, τον ιδρυτή της πόλης βασιλιά Απτέρα, τον Απόλλωνα ή την Ήρα και πυρσό, μέλισσα ή τόξο.

Η περίοδος της Ρωμαιοκρατίας, με την επιβολή της επονομαζόμενης Pax Romana δηλαδή της "ρωμαϊκής ειρήνης", σήμανε τη συρρίκνωση της πόλης σε οικονομικοπολιτικό επίπεδο αλλά συγχρόνως και την ανάπτυξή της στην αγροτική παραγωγή σύμφωνα με το πρόγραμμα της ρωμαϊκής εξουσίας. Η κατοίκησή της συνεχίστηκε στα βυζαντινά χρόνια χωρίς ιδιαίτερη ακμή.

Η προέλευση του ονόματος

Οι δοξασίες για την προέλευση του ονόματος της πόλης είναι πολλές. Επικρατέστερη φαίνεται εκείνη που το αποδίδει σε αντίστοιχο επίθετο της Αρτέμιδος: Άρτεμις Απτέρα. Κατά τον Παυσανία, το όνομά του έδωσε στην πόλη ο μυθικός βασιλιάς των Δελφών Πτέρας ή Απτέρας, ο οποίος έχτισε το δεύτερο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς και φέρεται και ως ιδρυτής της. Ο πιο γοητευτικός μύθος όμως είναι εκείνος που παραδίδεται από το Στέφανο Βυζάντιο (6ος αι. μ.Χ.), σύμφωνα με τον οποίο το όνομα προέρχεται από το μυθικό αγώνα που έγινε στο λόφο μεταξύ των Μουσών και των Σειρήνων. Οι Σειρήνες ηττήθηκαν, πέταξαν τα φτερά τους, έμειναν “άπτερες”, έγιναν λευκές και έπεσαν στη θάλασσα. Τα λευκά φτερά τους σχημάτισαν τα νησάκια του κόλπου της Σούδας που ονομάζονται Λευκές.

Ξενάγηση στον αρχαιολογικό χώρο

Η επίσκεψή σας στον αρχαιολογικό χώρο της Απτέρας θα σας δώσει την ευκαιρία να εξοικειωθείτε με τις διαδοχικές ιστορικές περιόδους της Κρήτης. Ο αρχαιολογικός χώρος εξακολουθεί και σήμερα να φέρνει στο φως νέα σημαντικά ευρήματα μέσα από τη συνεχιζόμενη ανασκαφική δραστηριότητα. Ο αρχαιολογικός χώρος προσελκύει ολοένα και περισσότερους επισκέπτες τους οποίους γοητεύει με τα διάσπαρτα μνημεία της, τις μυθολογικές τους συναρτήσεις, τη θέα που προσφέρει προς τους ορεινούς όγκους της Κρήτης, τον κόλπο της Σούδας και την ενδοχώρα του Αποκόρωνα.

Οι πολυετείς ανασκαφικές έρευνες και οι εργασίες αποκατάστασης που έχουν υλοποιηθεί μέχρι σήμερα έχουν αναδείξει :

την επιβλητική οχύρωση της πόλης, που σώζεται σε μήκος περίπου 4 χλμ. Xτίστηκε κατά τον 3ο αι. π.Χ. και η ισχυρή τοιχοποιία φανερώνει τη μεγάλη ακμή της κατά τους ελληνιστικούς χρόνους,
τις θολωτές ρωμαϊκές δεξαμενές που μαζί με τα πολυάριθμα πηγάδια και τις στέρνες εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της πόλης. Μπορείτε να τις συναντήσετε παίρνοντας το μονοπάτι πίσω απ’ το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Οι ρωμαϊκές δεξαμενές πρέπει να τροφοδοτούσαν και τις εγκαταστάσεις των δημόσιων και ιδιωτικών λουτρών που βρίσκονται προς τα δυτικά τους,
ένα τρίκογχο αψιδωτό κτήριο των ρωμαϊκών χρόνων που σχετίζεται με το βουλευτήριο και βρίσκεται ανατολικότερα των τειχών,
"διμερές ιερό" με επιμελημένη δόμηση που χρονολογείται στον 5ο έως 4ο αιώνα π.Χ.,
το αρχαίο της θέατρο, κατασκευασμένο εξ ολοκλήρου από τοπικό πωρόλιθο που χωροθετήθηκε κοντά στη νοτιοανατολική είσοδο της πόλης σε φυσική κοιλότητα του εδάφους με νότιο προσανατολισμό και θέα τα Λευκά όρη,
τμήμα μεγάλης ιδιωτικής οικίας (έπαυλη αστικού τύπου των ρωμαϊκών χρόνων) με περίστυλη αυλή (5 Χ 7 κίονες), που περιβάλλεται από στοά στεγασμένη με κεραμίδια και έχει αποκαλυφθεί στη νοτιοδυτική περιοχή της πόλης. Στο εσωτερικό της αυλής είναι πεσμένοι οι περισσότεροι από τους κίονες και μερικά κιονόκρανα,
η αρχαία νεκρόπολη, εκτείνεται έξω από τα τείχη, στη θέση της σημερινής συνοικίας Πλακάλωνα των Μεγάλων Χωραφιών. Τα τελευταία χρόνια έχουν ανασκαφεί τάφοι διαφόρων τύπων των γεωμετρικών χρόνων (8ου και 7ου αι. π.Χ.), των ελληνιστικών (κυρίως του 4ου και 3ου αι. π.Χ.) και της περιόδου της ρωμαιοκρατίας,
η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, η οποία χτίστηκε με οικοδομικό υλικό της αρχαίας πόλη. Εν μέρει έχει αποκατασταθεί και λειτουργεί σήμερα ως χώρος υποδομής των εργασιών που πραγματοποιούνται στον αρχαιολογικό χώρο. Αναφέρεται σε Χρονικό του 1181. Ανήκε στη Μονή Πάτμου και λειτουργούσε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960,
δύο φρούρια εξαιρετικού ιστορικού ενδιαφέροντος σώζονται, επίσης, πλησίον των αρχαιοτήτων που κατασκευάστηκαν την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το φρούριο "Παλαίκαστρο" (Κουλές), το οποίο κτίστηκε από τους Τούρκους με σκοπό την πάταξη της κρητικής επανάστασης και το φρούριο "Ιτζεδίν" στην τοποθεσία Καλάμι, το οποίο κτίστηκε το 1872 και διέθετε στρατώνες, νοσοκομείο και άλλες εγκαταστάσεις. Στον Κουλέ θα φτάσετε ακολουθώντας τον δρόμο στα αριστερά σας, στην τελευταία διακλάδωση που θα συναντήσετε, πριν φτάσετε στον αρχαιολογικό χώρο.

Στα διάφορα ευρήματα περιλαμβάνονται αγγεία, νομίσματα, ειδώλια, επιγραφές, γλυπτά και μικροαντικείμενα, τα οποία εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.

Πολιτισμός