Ω υπερωκεάνειον τραγουδάς και πλέχεις*

Κάθε τόπος έχει δικά του χαρακτηριστικά που ορίζονται κυρίως από το περιβάλλον και την ανθρώπινη παρουσία. Στο πέρασμα του χρόνου κάποια δυναμώνουν και κάποια χάνονται. Υπάρχουν όμως και κάποια που κυριαρχούν, δημιουργώντας στερεοτυπικές αντιλήψεις που εμποδίζουν τη γνωριμία των άλλων. Η Άνδρος συχνά αναφέρεται σε οδηγούς ως η Αρχόντισσα των Κυκλάδων. Είναι όμως έτσι; Ή μοιάζει περισσότερο με ειδώλιο γυναίκας, που αλλάζει πρόσωπα όπως η θάλασσα του Αιγαίου; Η Χώρα του νησιού, μια πλωτή, νεοκλασική πολιτεία έτοιμη να σαλπάρει. Με τον πέτρινο φάρο στην πλώρη της, να φωτίζει τη νύχτα και να ομορφαίνει τη μέρα. Η ναυτοσύνη και οι εμπορικοί δρόμοι που ξανοίγονταν συνέθεσαν μια ανερχόμενη τάξη που εκφράστηκε στα αρχοντικά της Αγοράς, τη Φάμπρικα και τις Στενιές, στα καταπράσινα Αποίκια. Μια πινελιά με χρώματα οι κεραμοσκεπές, τα κυπαρίσσια, οι λεμονιές και οι εκκλησιές με τρούλους. Ένας αέρας αυτοπεποίθησης, δημιουργίας και πολιτισμού φύσηξε πέρα απ΄τα χωριά και πάλλεται με το βιολί. Σαν μέγας Ανατολικός. Ταξιδεύοντας νότια αντικρίζεις ένα καινούριο πρόσωπο. Με χαμόγελο και έντονη διάθεση για ζωή, σαν πανηγύρι κορθιανό. Οι μεσαιωνικοί οικισμοί της περιοχής, συγκεντρώνουν γύρω τους τα πάντα. Από τα χνάρια του Απάνω Κάστρου, τα πυργόσπιτα στα Αηδόνια και το Μπενετιάνο, το βυζαντικό Κόρθι, τα κονάκια στην παραλία της Πλάκας, το οροπέδιο με τις τρεις κορυφές στο Μέσα βουνί, ως το γεφύρι και τους μύλους στο φαράγγι των Διποταμάτων. Ένας άνεμος αισιοδοξίας, ελευθεριακός, που στροβιλίζεται στα κλίματα και τα σκαλιά και τα λευκά τα σπίτια, με ήχο λαουτιέρικο και στο ρυθμό του μπάλου. Όπως η Όστρια. Κατευθύνεσαι βόρεια και μια αλλιώτικη μορφή ξεπηδάει απ’ τις ράχες. Αγέρωχη, αυτάρκης, που μαρτυρά το πείσμα των ανθρώπων να δαμάσουν το τοπίο. Η ομίχλη της Βουρκωτής, η ονειρική Άρνη, ο θρυλικός Αμμόλοχος, τα καϊκια στο Γαύριο και το Μπατσί, η Γερολίμνη του ποταμού Άχλα, ο υδροβιότοπος της Βόρης, σε παρασύρουν στα χρώματα της γης. Ένας άνεμος περήφανος, ιδιαίτερος και πολυμήχανος, που διαπερνάει τα δώματα και τις αυλές και γέρνει τα πλατάνια. Χορός καβοντορίτικος στον ήχο της τσαμπούνας. Σαν τραμουντάνα. Κι εκεί που η σκέψη σταματά, μιλάνε οι ξερολιθιές. Από τον Καμπανό μέχρι το Στενό έχει συντελεστεί ένα ανθρώπινο θαύμα. Πέτρα στην πέτρα, η επιμονή των ντόπιων να εκμεταλλευτούν κάθε σπιθαμή γης. Και από δίπλα τα κελιά, οι άλωνες και οι περιστεριώνες. Ένα υπαίθριο εργόχειρο με άρωμα μαντζουράνας και με γλυκό του κουταλιού. Με δίκτυο μονοπατιών που όμοιο δεν συναντάς σε άλλα Kυκλαδονήσια. Με πλούσια βλάστηση και ακτές δαντελωτές. Λασία, Υδρούσα και Επαγρίς. Τα πρόσωπα της Άνδρου έχουν ψυχή και τόσα να σου διηγηθούν. Αρκεί να πας ολάνοιχτος να τα ανακαλύψεις. Τα δεκάδες γλέντια, οι πυρωμένοι φούρνοι της λαμπρής, τα μοναστήρια, τα μουσεία, τα καφενεία και οι πηγές, προσμένουν τους διαβάτες για να αποκαλύψουν τον χαρακτήρα του νησιού. Η Άνδρος τελικά είναι ένα υπερωκεάνιο που τραγουδάει και πλέκει. * Από το ποίημα «Στροφές Στροφάλων», που αφιέρωσε ο Ανδρέας Εμπειρίκος στον πατέρα του, Ενδοχώρα, 1945 Σπύρος Τσαούσης Cover Photo: Αγγελική Στρατή Photo/Video Credits: Αλέξανδρος Γαρδέλης, Σπύρος Τσαούσης