Το Πανηγύρι του Ταύρου στην Αγία Παρασκευή Λέσβου

© Σπύρος Κατωπόδης / VPA Πριν από μερικά χρόνια… Με τον φωτογράφο Σπύρο Κατωπόδη, στη γραφική γεωργική κωμόπολη της Αγίας Παρασκευής, στο κέντρο της Λέσβου -40 χλμ. βορειοδυτικά από την πόλη της Μυτιλήνης. Είμαστε καλεσμένοι του τοπικού Δήμου για να καταγράψουμε δημοσιογραφικά το περίφημο Πανηγύρι του Ταύρου, που πραγματοποιείται εκεί, στις αρχές κάθε καλοκαιριού. Το πανηγύρι, που διαρκεί πέντε ημέρες, διοργανώνει το «Ισνάφι (Συντεχνία) των ζευγάδων» στην Αγία Παρασκευή Λέσβου και περιλαμβάνει το σπάνιο τελετουργικό της ταυροθυσίας (κουρμπάνι), προς τιμήν του προστάτη της κωμόπολης Άγιου Χαράλαμπου, που παραπέμπει ευθέως σε τοτεμικές, ειδωλολατρικές λατρείες και παγανιστικά έθιμα. Πληροφορούμαστε ότι η ύπαρξη του συγκεκριμένου πανηγυριού είναι διαπιστωμένη τουλάχιστον πριν από το 1621, ωστόσο η συστηματική αναβίωσή του ξεκίνησε το 1774, με την οργανωτική φροντίδα του «Ισναφιού». Οι εκδηλώσεις ξεκινούν συνήθως την Πέμπτη και ολοκληρώνονται την επόμενη Δευτέρα. Προηγουμένως, το Γεωργικό Σωματείο αναλαμβάνει τη διεξαγωγή δημοπρασίας για την ανάδειξη του «χορηγού» που θα χρηματοδοτήσει τα έξοδα του ταύρου, αλλά και του συνόλου των εκδηλώσεων. Το όνομα του χορηγού αναγράφεται σε μικρή ταμπέλα, που τοποθετείται στο μέτωπο του ταύρου. Την πρώτη μέρα, έξω από το σπίτι του πρωτοζευγά, ο ταύρος στολίζεται με λουλουδένιο στεφάνι, ενώ τα κέρατά του χρυσώνονται με «βαράκι» (λεπτό φύλλο χρυσού). Από το σημείο αυτό, ξεκινά μια πομπή, με επικεφαλής τον πρωτοζευγά, τον ιερέα και τη «σημαία» του Αγίου Χαράλαμπου. Η πομπή με πάνδημη συμμετοχή και θρησκευτική μέθεξη διασχίζει τους δρόμους της κωμόπολης. Κάτοικοι όλων των ηλικιών φιλούν την εικόνα του αγίου, προσφέρουν αφιερώματα και ακουμπούν το ζώο πιστεύοντας πως αυτή η επαφή γιατρεύει και σκορπά τα μάγια. Ορχήστρες παραδοσιακών οργανοπαιχτών επαναλαμβάνουν, χωρίς διακοπή, το παλαιό τουρκογενές εμβατήριο του «Κιόρογλου». Ο σκοπός του ακούγεται διαρκώς, μέρα-νύχτα, σταθερή επωδός στα συμβαίνοντα. Σιγά-σιγά, ο Σπύρος κι εγώ «γλιστράμε» σε μιαν ιδιότυπη έκσταση, αναπόδραστο στοιχείο της τελετουργίας. Το πρωί της Παρασκευής, το Σωματείο ξεκινά για τον Ταύρο, μικρό βουνό έξω από την κωμόπολη, όπου βρίσκεται το ξωκλήσι του Άγιου Χαράλαμπου. Ο πρωτοζευγάς κρατά τη σημαία και, δίπλα, η γυναίκα του την εικόνα του αγίου. Η πομπή, καβάλα σε άλογα, διασχίζει και πάλι τους δρόμους της κωμόπολης, υπό τους ήχους του «Κιόρογλου», ενώ οι κάτοικοι και οι επισκέπτες προσφέρουν κεράσματα στους καβαλάρηδες. Η πομπή σταματά στην περιοχή «Καυκάρα», όπου περιμένει ο ιερέας μαζί με τον ταύρο και όλοι μαζί συνεχίζουν προς το βουνό. Εκεί, ο ιερέας ευλογεί το ζώο, τον «χορηγό» του και όλους τους έφιππους. Το Σάββατο, οι καβαλάρηδες στολίζουν τα άλογά τους και κατηφορίζουν προς την αγορά της κωμόπολης, όπου τους περιμένουν οι ορχήστρες παιανίζοντας το εμβατήριο. Πίνουν ρακή, κάνουν εντυπωσιακές φιγούρες με τα άλογά τους και σιγά-σιγά, μαζί με τις ορχήστρες, κατευθύνονται στον Άγιο Χαράλαμπο. Εκεί, το απόγευμα γίνεται ο δεύτερος πλειστηριασμός, αυτή τη φορά για τον θύτη του ταύρου. Ο νικητής χαράσσει με μαχαίρι έναν σταυρό στο μέτωπο του ζώου και ύστερα αυτό παραδίδεται σε κάποιον επαγγελματία σφαγέα. Οι γυναίκες βάφουν στο μέτωπο των παιδιών τους σταυρούς ή βούλες από το αίμα του ταύρου, προσδοκώντας υγεία και μακροημέρευση. Στη συνέχεια, το κρέας του ζώου τεμαχίζεται και ρίχνεται σε μεγάλα καζάνια, που σιγοβράζουν κάτω από τα ελαιόδεντρα της περιοχής, μαζί με σιτάρι, κρεμμύδια και μυρωδικά για την παρασκευή του «κισκέκ» ή «κεσκέτσι», του παραδοσιακού εδέσματος που προσφέρεται στους προσκυνητές. Η διαδικασία διαρκεί όλη τη νύχτα και τις προμεσημβρινές ώρες της Κυριακής, μετά την πανηγυρική λειτουργία στο ξωκλήσι, μοιράζεται στους παραβρισκόμενους για να ακολουθήσει μεθυστικό γλέντι με τη συνοδεία ρακής και μουσικής από τις πλανόδιες ορχήστρες. Ένα είδος «κοινού τραπεζιού» των πρώτων χριστιανικών χρόνων… Το μεσημέρι πια της Κυριακής, καβαλάρηδες και πεζοί κατηφορίζουν προς την Αγία Παρασκευή, όπου πραγματοποιούνται ιπποδρομίες. Το θέαμα μάς εντυπωσιάζει. Τα άλογα είναι στολισμένα με πλουμιστά στηθούρια, πολύχρωμες χάντρες και χαϊμαλιά και οι καβαλάρηδες, άντρες και γυναίκες όλων των ηλικιών με άσπρα πουκάμισα και σκούρα μαντήλια δεμένα σταυρωτά στο στήθος, συναγωνίζονται σε ταχύτητα και επιδεξιότητα. Το Σωματείο αθλοθετεί δώρα και στεφανώνει τους πρώτους νικητές. Το πανηγύρι συνεχίζεται στην αγορά της κωμόπολης με κεράσματα, μουσική και χορό, μέχρι τις πρώτες μεταμεσονύκτιες ώρες. Το πρωί της Δευτέρας, πραγματοποιείται το «κλείσιμο» του πολυήμερου πανηγυριού με τα «χαρλαμέλια». Οι Αγιοπαρασκευώτες συγκεντρώνονται και πάλι στην αγορά, πίνοντας και τραγουδώντας. Κι όλη τη μέρα, πάνω από την πολίχνη, απλώνεται ένα χαρακτηριστικό δίστιχο: «Μα τον Άγιο Χαράλαμπο και μα τη μέρα τούτη / κάλλιο ‘χω την παρέα μου, παρά φλουριά και πλούτη …» Γιάννης Ράγκος συγγραφέας - δημοσιογράφος