Τζουμέρκα

Συρράκο
Χτισμένο σε πλαγιά του όρους Λάκμου, το Συρράκο είναι ένα παραδοσιακό χωριό, αληθινό διαμάντι της ντόπιας αρχιτεκτονικής με γαντζωμένα από τα βράχια πετρόχτιστα σπίτια, με στέγες από σχιστόλιθο. Βρίσκεται αντικριστά από τους Καλαρρύτες και τα χωρίζει μια βαθιά χαράδρα, που μοιάζει να βρυχάται από τα ορμητικά νερά του Χρούσια, παραπόταμου του Άραχθου. 

Χτίστηκε περίπου τον 15ο αιώνα από κυρίως Βλαχόφωνους πληθυσμούς. Το ένδοξό του παρελθόν και η οικονομική ευμάρεια που γνώρισε το χωριό τους περασμένους αιώνες, χάρη στους ξακουστούς ραφτάδες, εμπόρους και κτηνοτρόφους Συρρακινούς που τίμησαν τον τόπο τους στις μεγάλες αγορές της Μεσογείου τον 18ο και 19ο αιώνα, μάς αποκαλύπτεται μέσα από ένα σεργιάνι στα πέτρινα καλντερίμια του. Ο αρχιτεκτονικός πλούτος και η αποθέωση της πέτρας σε κάθε γωνιά, τα αρχοντικά με τις τοξωτές εισόδους, οι πλακόστρωτες σκεπές των σπιτιών, τα πετρόχτιστα γεφύρια, οι λαξευτές πέτρινες βρύσες, η όμορφη εκκλησία του Αγίου Νικολάου, με το χρυσοκέντητο επιτάφιο και αξιόλογο τέμπλο, προστάτης του χωριού, η κεντρική του πλατεία, οι προτομές και ο λαογραφικός θησαυρός, συγκεντρωμένος στο Λαογραφικό Μουσείο του Συρράκου, αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες της ανθηρής οικονομίας του τόπου. Από τα αγάλματα που θα δείτε, ξεχωρίζει η προτομή του Ιωάννη Κωλέττη, ο οποίος υπήρξε μέλος της Φιλικής Εταιρείας και διετέλεσε πρωθυπουργός της χώρας από το 1844-1847 και αυτό του λογοτέχνη-πολιτικού, Χρήστου Ζαλοκώστα. Στο διάβα σας θα συναντήσετε το σπίτι του Κώστα Κρυστάλλη, το οποίο κοσμείται από τον ανδριάντα του σπουδαίου ποιητή και στεγάζει τη βιβλιοθήκη του χωριού.

Απολαύστε ατέλειωτες βόλτες με τα πόδια, καθώς τα αυτοκίνητα δεν επιτρέπονται στο εσωτερικό του οικισμού. Αν αγαπάτε την πεζοπορία, από το Συρράκο ξεκινάει και ένα πολύ όμορφο μονοπάτι που συνδέει το χωριό με τους Καλαρρύτες. Επίσης με το αυτοκίνητο μπορείτε να κατευθυνθείτε προς το Προσήλιο και να περάσετε μέσα από ένα εντυπωσιακό τοπίο. Το Συρράκο διαθέτει ξενώνες, άπειρες φυσικές ομορφιές και παραδοσιακές ταβέρνες τις οποίες θα βρείτε συγκεντρωμένες γύρω από την κεντρική πλατεία με την εκκλησία και θα δοκιμάσετε ντόπιες νοστιμιές παρέα με τσιπουράκι.

Αν βρεθείτε στο χωριό το Δεκαπενταύγουστο, θα μπορέσετε να παρακολουθήσετε το πανηγύρι του Συρράκου, το οποίο έχει εγγραφεί στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της UNESCO, μαζί τον Τρανό Χορό της Βλάστης Κοζάνης. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερο πολιτιστικό γεγονός της περιοχής που δεν πρέπει να χάσετε. Το πανηγύρι γίνεται προς τιμήν της Κοίμησης της Θεοτόκου και συνδέεται με τις ποιμενικές παραδόσεις των βοσκών που συγκεντρώνονταν εκεί για τη γιορτή, πριν από την ετήσια μετακίνηση των ζώων τους στα χειμερινά βοσκοτόπια. Παρά τη μείωση του πληθυσμού των ορεινών κοινοτήτων, το πανηγύρι διατηρεί τη σημασία του, ως μέσο επανένωσης των χωρικών και διατήρησης της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.

Καλαρρύτες
Η χαράδρα του Καλαρρύτικου ποταμού χωρίζει το Συρράκο από το διπλανό χωριό Καλαρρύτες. Αν και βρίσκονται σε ευθεία γραμμή και τα δύο χωριά είναι κοντά (περίπου στο 1 χλμ.), στην πραγματικότητα η πρόσβαση από το ένα χωριό στο άλλο απαιτεί δύσκολη οδήγηση σε στροφές για 23 χλμ. Γι’ αυτό και ο καλύτερος και πιο ευχάριστος τρόπος για να επισκεφθείτε το διπλανό χωριό είναι μέσω του μονοπατιού που τα συνδέει. Και εδώ, η γνήσια ηπειρώτικη αρχιτεκτονική με πετρόχτιστα σπίτια με πέτρινες στέγες και τοξωτές εισόδους είναι το χαρακτηριστικό στοιχείο του χωριού το οποίο έχει χτιστεί σε βραχώδη πλαγιά του όρους. Οι Καλαρρύτες γνώρισαν σημαντική οικονομική ανάπτυξη επί Τουρκοκρατίας, ενώ υπό την προστασία του Αλή πασά άνθισε η αργυροχοΐα. Φημισμένοι αργυροχρυσοχόοι Καλαρρυτινοί (από εδώ κατάγεται άλλωστε ο Σωτήρης Βούλγαρης, ιδρυτής του πασίγνωστου οίκου BVLGARI), ανέπτυξαν ισχυρό εμπόριο στη Μεσόγειο. Συνέπεια της οικονομικής άνθησης ήταν και η άνθηση των γραμμάτων σε μια εποχή, μάλιστα, που στην υπόλοιπη Ελλάδα η γραφή και η ανάγνωση ήταν προνόμιο ελαχίστων.

Στη βόλτα σας θα συναντήσετε την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (15ος αι.) με αξιόλογες τοιχογραφίες, ενώ στην κεντρική κουκλίστικη πλατεία του χωριού, η οποία υπήρξε στο παρελθόν τόπος λαϊκού δικαστηρίου, θα βρείτε υπέροχα μικρά καταστήματα με τοπικά ηπειρώτικα προϊόντα, διάφορες ταβέρνες και ένα παραδοσιακό παλαιοπωλείο. Απολαύστε τη θέα στον Καλαρρύτικο ποταμό και επισκεφθείτε μερικά από τα αρχοντικά του οικισμού όπως των Βούλγαρη, Μπαζάκη, κα. Αυτοκίνητα δεν επιτρέπεται να μπουν στο χωριό, αλλά θα βρείτε τέσσερις θέσεις στάθμευσης έξω από το χωριό, στις θέσεις Γκόντρο, Τσιόρα, Άργι και Πλάκα.
Λίγα χιλιόμετρα έξω από τους Καλαρρύτες, στα 10 λεπτά με το αυτοκίνητο, επισκεφθείτε τη Μονή Κηπίνας (1212), αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή, με εντυπωσιακές τοιχογραφίες του 17ου αι. «Σφηνωμένη» κυριολεκτικά στον απότομο, κατακόρυφο βράχο, η Μονή είναι μια από τις πιο εντυπωσιακές και επιβλητικές, όχι μόνο της Ηπείρου, αλλά και ολόκληρης της Ελλάδας. Το αντίκρισμά της προκαλεί δέος και κόβει την ανάσα. Αξίζει να ανεβείτε λιγοστά σκαλιά για να την επισκεφθείτε, ενώ εάν ο ιερέας δεν βρίσκεται εκεί, μπορείτε να ζητήσετε το κλειδί πριν φτάσετε στη Μονή, στο κοντινό καφενείο του οικισμού. Μια ενδιαφέρουσα διαδρομή, αν αγαπάτε την πεζοπορία, ξεκινά από τους Καλαρρύτες μέχρι τη Μονή Κηπίνας και περνά μέσα από γέφυρα και σήραγγα μήκους 70 μ.

Πράμαντα
Χτισμένα αμφιθεατρικά στους πρόποδες της Στρογγούλας (υψόμ. 840μ.), πίσω από την οποία απλώνεται η οροσειρά των Τζουμέρκων, τα Πράμαντα είναι από τα πιο ονομαστά μαστοροχώρια των Τζουμέρκων. Πρόκειται για ορεινό τουριστικό θέρετρο με ξενοδοχεία, ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία, καφετέριες και νυχτερινή διασκέδαση. Αξίζει να επισκεφτείτε την κεντρική πλατεία του χωριού, με τον υπεραιωνόβιο πλάτανο και την φημισμένη βρύση του Αράπη κάτω από τη μεγαλόπρεπη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, αλλά και να θαυμάσετε πρωτότυπα αγάλματα από πέτρες και σίδερο προς τιμή των τεχνιτών πέτρας της περιοχής.

Στη είσοδο του χωριού, επισκεφθείτε το θαυμαστό σπήλαιο «Ανεμότρυπα», μέσα από το οποίο θα ακούσετε να περνά ορμητικά ένας ποταμός λίγο πριν δημιουργήσει έναν καταρράκτη 2 μέτρων. Το σπήλαιο διαθέτει πανέμορφα χρωματισμένους σταλαγμίτες, ενώ έχουν σχηματιστεί τρεις λιμνούλες σε αποχρώσεις του γκρι, ροζ και άσπρου. Μπορείτε ακόμα να επισκεφθείτε το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, στο δρόμο προς Μελισσουργούς, το δάσος του Μαρκόπουλου, την πηγή Σκάλα, τον παραδοσιακό νερόμυλο στους Χριστούς και το ορειβατικό καταφύγιo στο «Ίσιωμα».

Μελισσουργοί
Χτισμένο σε υψόμετρο 870 μ. στις πλαγιές των Τζουμέρκων, το χωριό Μελισσουργοί λέγεται πως πήρε το όνομά του από τη μέλισσα που είναι υπόδειγμα εργατικότητας, λόγω της εργατικότητας των κατοίκων του. Η άγρια φύση με τα πολλά νερά και τα ελατόφυτα δάση, δίνουν στο χωριό μια ιδιαίτερη φυσική ομορφιά. Κατά την επίσκεψή σας εκεί έχετε τη δυνατότητα να γνωρίσετε έναν από τους πιο όμορφους τόπους των Τζουμέρκων με πλούσια βλάστηση, πολλές πηγές και τοπία φυσικού κάλλους, ένα από τα οποία είναι και ο Καταρράκτης Κεφαλόβρυσο, ο πιο ψηλός της χώρας, σε μικρή απόσταση από το χωριό.

Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η πλακόστρωτη πλατεία Εθνικής Αντίστασης με βρύσες και πλατάνια. Εκεί υπάρχουν οι ταβέρνες του χωριού για καφέ, ποτό και φαγητό. Λίγο πιο πάνω είναι η πλακόστρωτη πλατεία του Κάμπου, ενώ στο κάτω μέρος του χωριού είναι η πλατεία της Παναγιάς, με το φυσικό γρασίδι της και το παραδοσιακό τουριστικό περίπτερο – αναψυκτήριο. Αξίζει επίσης να επισκεφθείτε το ορεινό καταφύγιο των Μελισσουργών όπου οργανώνονται εξορμήσεις στη φύση.

Καταρράκτης
Πρόκειται για ένα όμορφο χωριό χτισμένο σε υψόμετρο 800 μέτρων, ακριβώς μετά τα Άγναντα. Πήρε το του όνομα από τους δίδυμους καταρράκτες που βρίσκονται σε πολύ μικρή απόσταση, λίγο πιο ψηλά από το χωριό και που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε. Αξίζει επίσης μια επίσκεψη στην Μονή Αγίας Αικατερίνης.

Καλέντζι
Είναι ένα από τα πιο ήσυχα χωριά της περιοχής που βρίσκεται σε κομβική θέση, ιδανικό ορµητήριο όλο το χρόνο, είτε για ήρεμες διακοπές στη φύση ή για πιο περιπετειώδεις εξορμήσεις μέσα από διάφορες δραστηριότητες στα Τζουµέρκα. Η άγρια φυσική οµορφιά του, το µεταµορφώνει κάθε εποχή σε ένα διαφορετικό σκηνικό. Μοναδικής ομορφιάς είναι οι πηγές Κλίφκης που μπορείτε να φτάσετε με πεζοπορία από την πλατεία του χωριού. Αξίζει, ωστόσο, να δείτε τα ορμητικά της νερά να πέφτουν στον Άραχθο, κάνοντας rafting στον ποταμό.  

Κτιστάδες
Πρόκειται για έναν ακόμα γραφικό οικισμό των Τζουμέρκων που «βλέπει» στην κορυφή Στρογγούλα και είναι χτισμένος σε υψόμετρο 720 μ. Οφείλει την ονομασία του στους πολλούς μάστορες «πετράδες» που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή.

Εδώ ανάμεσα σε κέδρους και έλατα, σε πουρνάρια και βελανιδιές, θα βρείτε σαλέ για τη διαμονή σας, με μοναδικό άκουσμά σας τα τρεχούμενα νερά, τα κελαηδίσματα των αηδονιών και τα τροκάνια των προβάτων και με μοναδική θέα τους αγέρωχους ορεινούς όγκους, το μπλε του ουρανού και το λευκό του χιονιού τους μήνες του χειμώνα.

Βουργαρέλι
Ήσυχο χωριό με ακατέργαστη φυσική ομορφιά, καταπράσινο φυσικό τοπίο, γραφικές βρύσες και γεμάτο με τρεχούμενα νερά, αλλά και ιστορικά μνημεία. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 775 μέτρων, στις παρυφές των Τζουμέρκων, ανάμεσα σε δύο γραφικούς λόφους σκεπασμένους με έλατα και πεύκα.

Είναι ιδανικός προορισμός για όλες τις εποχές του χρόνου, απέχοντας μόλις μισή ώρα (οδικώς) από τις διάσημες φυσικές πισίνες του ποταμού Αχελώου. Επισκεφθείτε την ξεχωριστή, Βυζαντινή Κόκκινη Εκκλησιά, τη μονή Αγίου Γεωργίου, το καταρράκτη στη θέση Γιαννίτσι αλλά και τους παραδοσιακούς νερόμυλους στο Παλαιοκάτουνο. Τέλος, για τους λάτρεις των πεζοπορικών διαδρομών προτείνουμε το πανέμορφο μονοπάτι Λεπτοκαρυά-Νεραϊδογέφυρο, αλλά και το Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων, Περιστερίου και Χαράδρας Αράχθου στο οποίο μπορείτε να έχετε πρόσβαση από την είσοδο που υπάρχει κοντά στο χωριό.

Θεοδώριανα
Χτισμένο σε υψόμετρο 950 μ. στην ανατολική πλευρά των Τζουμέρκων, το ανόθευτο τοπίο του χωριού με τις έντονες αντιθέσεις θα σας αιχμαλωτίσει για πάντα. Με δυο ορμητικά ποτάμια και γυμνές και δύσβατες βουνοκορφές να το περιβάλλουν, αμέτρητες πηγές, καθώς και γεφύρια, αποτελούν ένα φυσικό παράδεισο, ιδανικό για εξορμήσεις στη φύση. Από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα είναι και οι Καταρράκτες της Σούδας, από τους μεγαλύτερους της Ελλάδας καθώς φθάνουν σε ύψος τα 25 μ.

Άγναντα
Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα χωριά στα Τζουμέρκα, δίπλα από το χωριό Καταρράκτης. Είναι διάσημα για τις πολυάριθμες πηγές τους που χαρίζουν δροσιά σε κατοίκους και επισκέπτες αλλά και τη πλούσια βλάστηση που αγκαλιάζει το χωριό.

Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε τον διατηρημένο παραδοσιακό νερόμυλο που είναι σε λειτουργία, καθώς και το λαογραφικό μουσείο, το οποίο παρουσιάζει στοιχεία της παλιάς παραδοσιακής ζωής των κατοίκων.

Ελληνικό
Στα δυτικά του Άραχθου και σε υψόμετρο 740 μ. θα συναντήσετε ένα μοναδικό χωριό, το Ελληνικό, με δεκάδες γλυπτά διάσπαρτα παντού, από την είσοδο σε αυτό μέχρι το τέρμα του, στο Μοναστήρι της Στούκας, δίνοντας την αίσθηση μιας υπαίθριας γκαλερί, ενός ανοικτού μουσείου. Πρόκειται για έργα του διάσημου γλύπτη Σύγχρονης Τέχνης Θεόδωρου Παπαγιάννη, ο οποίος δώρισε τα έργα του στη γενέτειρα του. Στο χωρίο θα βρείτε και το ομώνυμο μουσείο, το οποίο στεγάζεται στο χώρο του σχολείου.

Κωστήτσι
Πολύ κοντά στο Ελληνικό, θα βρείτε ένα ακόμα Κατσανοχώρι της Ηπείρου, το Κωστήτσι. Πρωτοκατοικήθηκε το 17ο αιώνα και μέχρι σήμερα παραμένει παραδοσιακό, με όμορφα καλντερίμια, αλώνια και μοναδικά πέτρινα σπίτια που κατασκευάστηκαν από Τζουμερκιώτες μαστόρους. Ανεβείτε με τα πόδια μέχρι τον Προφήτη Ηλία στα 950 μ. και απολαύστε τη μοναδική θέα στο Δέλτα του Άραχθου και Καλαρρύτικου.

Πλαίσια
Μικρό Κατσανοχώρι δίπλα στο Κωστήτσι, χτισμένο αμφιθεατρικά και ακτινωτά γύρω από την κεντρική πλατεία. Εδώ, όπου συγκεντρώνεται όλη τη δραστηριότητα του χωριού, κοινωνική, οικονομική, πολιτισμική και θρησκευτική, σας προτείνουμε μια στάση για ελληνικό καφέ. Το χωριό απλώνεται μέσα σε καρυδιές, συκιές, αγριαχλαδιές, κορομηλιές, φλαμουριές και μεγάλους πλάτανους ενώ οι κεραμοσκεπές των πετρόχτιστων σπιτιών “στολίζουν” το πράσινο των δέντρων που τα περιβάλλουν.

Πλάκα
Πρόκειται για ένα ακόμα Κατσανοχώρι στο οποίο θα συναντήσετε το ιστορικό γεφύρι της Πλάκας. Είναι πιθανότατα το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι των Βαλκανίων, με διαστάσεις 61 μ. μήκους, 20 μ. ύψους και 40 μ. περίπου άνοιγμα καμάρας. Κάτω από τη γέφυρα περνάει ο Άραχθος, ο οποίος προσφέρει διάφορες διαδρομές ράφτινγκ, ενώ επίσης μπορείτε να απολαύσετε το όμορφο φυσικό τοπίο στην κοιλάδα του ποταμού. Εδώ θα βρείτε εταιρείες που διοργανώνουν δραστηριότητες στη φύση για όλη την περιοχή των Τζουμέρκων.