Τα νησιώτικα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου

Κάθε Δεκαπενταύγουστο, με αφορμή τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου, της λαμπρότερης Θεομητορικής γιορτής της Ορθόδοξης Εκκλησίας, χιλιάδες πιστών με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη προστρέχουν στα αναρίθμητα προσκυνήματα που είναι αφιερωμένα στη Παναγία. Το τελετουργικό της ημέρας ξεκινά με τη λιτάνευση της εικόνας της Παναγιάς και συνεχίζεται με το πανηγύρι: την εορταστική μάζωξη των ντόπιων, των επισκεπτών, αλλά και των ξενιτεμένων, που επιλέγουν τη μέρα αυτή για να επιστρέψουν στον τόπο τους, να διασκεδάσουν και να βιώσουν το αντάμωμα, το «μαζί».

Τα πανηγύρια αποτυπώνουν, με τον πιο αυθεντικό τρόπο, την πολιτισμική ταυτότητα, την ιδιοσυστασία του τόπου. Τη γιορτινή αυτή ημέρα, στον περίβολο του ναού ή στην πλατεία του χωριού στήνονται τρικούβερτα γλέντια. Λαούτα, τσαμπούνες και βιολιά δίνουν το σύνθημα και το κέφι «ανάβει» με χορούς κυκλωτικούς στα ζωηρά βήματα ενός μπάλου ή ενός ικαριώτικου ρυθμού. Στα μεγάλα τραπέζια, τις τάβλες, το κρασί ρέει άφθονο συνοδεύοντας τα παραδοσιακά μαγειρέματα που προσφέρονται ειδικά για τη μέρα αυτή, αλλά διαφέρουν και από τόπο σε τόπο.

Δεν υπάρχει νησί στην ελληνική επικράτεια που την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου να μην πανηγυρίζει! Ωστόσο, μερικά ξεχωρίζουν, είτε για τα ιδιαίτερα έθιμά τους είτε για τη μοναδική τους ατμόσφαιρα.



Έλα να πάμε στο νησί….

Μας προτρέπει ένα «κλασικό» πανηγυριώτικο τραγούδι γι αυτό ρίξτε μια ματιά στους πιο ξακουστούς εορτασμούς του Δεκαπενταύγουστου.


ΚΥΚΛΑΔΕΣ

• Η Παναγιά η Καστριανή, στην Τζιά, βρίσκεται σε έναν απότομο ανεμοδαρμένο βράχο. Στον περίβολο του μοναστηριού γίνεται μεγάλο πανηγύρι, όπου σερβίρεται το παραδοσιακό πατατάτο (κοκκινιστό κρέας με πατάτες) και ντόπιο γλυκόπιοτο κρασί.
• Στην εκκλησία της Κοιμήσεως, στη Φολέγανδρο, στήνεται ένα τεράστιο κοινό τραπέζι για όλους τους παρευρισκόμενους.
• Στην Παναγιά τη Πανοχωριανή, στην Αμοργό, οι πιστοί φτάνουν καβάλα σε γαϊδουράκια. Οι τοπικές σπεσιαλιτέ που προσφέρονται είναι κοκκινιστό κρέας με πατάτες και το ξιδάτο (είδος κρεατόσουπας), συνοδεία άφθονου αμοργιανού ρακόμελου.
• Το πανηγύρι της «Ξυλοπαναγιάς», στη Σέριφο, κρατά τρεις ολόκληρες μέρες. Η παράδοση αναφέρει ότι όποιο ζευγάρι ανοίξει πρώτο το χορό γύρω από τη μεγάλη ελιά της εκκλησίας θα παντρευτεί μέσα στο χρόνο!
• Στο Φιλώτι της Νάξου ξεχωρίζουν οι χοροί με παραδοσιακές φορεσιές στους ήχους του βιολιού, του λαούτου και της τσαμπούνας.
• Στην Άνδρο γιορτάζει η Παναγιά η Θαλασσινή, ένα γραφικό εκκλησάκι μέσα στη θάλασσα. Εδώ προσφέρεται η παραδοσιακή φρουτάλια (είδος ομελέτας) και ποτό σουμάδα.
• Το πανηγύρι στην Παροικιά της Πάρου προς χάρη της Παναγιάς της Εκατονταπυλιανής αποτελεί το μεγάλο γεγονός της χρονιάς με το πλήθος να συρρέει από κάθε γωνιά της Ελλάδας για να προσκυνήσει και να παρευρεθεί στις λαμπρές εκδηλώσεις.
• Στο κατεξοχήν προσκυνηματικό νησί της Ελλάδας, την Τήνο, η Μεγαλόχαρη προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Οι εκδηλώσεις διαρκούν ως τις 23 Αυγούστου, ενώ τιμάται και η επέτειος της βύθισης του αντιτορπιλικού «Έλλη» από τους Ιταλούς, στις 15 Αυγούστου του 1940.

ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

• Στην Όλυμπο της Καρπάθου, η Παναγιά γιορτάζεται με τον πιο κατανυκτικό τρόπο. Εδώ, οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος για τη Παναγία που «έφυγε». Αποκορύφωμα του εορτασμού είναι ο παραδοσιακός Κάτω Χορός που ξεκινά από τους άντρες σε σταθερό, αργόσυρτο βήμα και κατανυκτική διάθεση. Ακολουθούν οι γυναίκες ντυμένες με τις εκπληκτικής ομορφιάς παραδοσιακές στολές τους.
• Στην Κάσο και στο χωριό Παναγιά γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται ευλαβικά και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους, να δοκιμάσουν ντολμαδάκια και πιλάφι και να ξεφαντώσουν με λύρες και λαούτα.
• Ιδιαίτερα γραφικό είναι το πανηγύρι της Παναγιάς της Σπηλιανής στη Νίσυρο. Πατροπαράδοτα έθιμα που κρατούν εννέα ολόκληρες ημέρες (το Νιάμερο της Παναγιάς) ξεκινούν στις 6 Αυγούστου και κορυφώνονται τον Δεκαπενταύγουστο με τον χορό της «κούπας» και άφθονο κρασί.
• Στην Πορταίτισσα της Αστυπάλαιας οργανώνεται ένα από τα πιο ιδιαίτερα πανηγύρια, όπου οι παρευρισκόμενοι οφείλουν να περάσουν από ορισμένες δοκιμασίες προτού γευτούν το συγκλονιστικό γεμιστό αρνάκι, που οι ντόπιοι ονομάζουν λαμπρινό.

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΑΙΓΑΙΟ

• Στη Λέσβο, η Παναγιά η Αγιασώτισσα προσφέρει ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Πολλοί προσκυνητές με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης περπατούν 25 ολόκληρα χιλιόμετρα για να φτάσουν στον αυλόγυρο του ναού της Κοίμησης της Θεοτόκου, όπου και διανυκτερεύουν.
• Στην Ικαρία, την αδιαφιλονίκητη βασίλισσα των πανηγυριών, τα βιολιά αντηχούν μέχρι το ξημέρωμα στη Λαγκάδα, στο Χριστό Ραχών, στο Γιαλισκάρι, στους Κουνιάδους… Την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου το νησί βουλιάζει κυριολεκτικά από επισκέπτες, κυρίως νέους, που φτάνουν εδώ για να σύρουν τον ικαριώτικο χορό, να γευτούν ντόπιο κατσικάκι και δυνατό κόκκινο κρασί και να ξεφαντώσουν μέχρι τελικής πτώσης!

ΝΗΣΙΑ ΙΟΝΙΟΥ

• Στη Κεφαλονιά, κοντά στο χωριό Μαρκόπουλο, τα φιδάκια της Παναγιάς προσελκύουν κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές, που βεβαιώνουν με τα μάτια τους ένα μοναδικό φαινόμενο: κάθε 15 Αυγούστου ακίνδυνα φιδάκια με σταυροειδές σχήμα στο κεφάλι εμφανίζονται στον τρούλο της Παναγιάς της Λαγκουβάρδας. Σύμφωνα με τον μύθο, πρόκειται για τις καλόγριες ενός παλιού μοναστηριού που υπήρχε στη περιοχή, οι οποίες προκειμένου να μην πέσουν στα χέρια των πειρατών παρακάλεσαν την Παναγιά να τις μεταμορφώσει σε φίδια. Στην Παναγιά τη Γραβαλιώτισσα, στο χωριό Πάστρα, οι κρίνοι που τοποθετούνται στην εικόνα της ανθίζουν δυο φορές το χρόνο. Εξαιτίας αυτών των «θαυμάτων» τα δυο χωριά συγκεντρώνουν πλήθος κόσμου στα πανηγύρια τους.
• Στο Σταυρό του Δήμου Αχιλλείων, στις Καρουσάδες και τις Περουλάδες της Κέρκυρας διοργανώνονται τα μεγαλύτερα πανηγύρια του νησιού.