Φυσικές ομορφιές της Ξάνθης
Απάτητα δάση, καταρράκτες και ατέλειωτοι μαιανδρισμοί ποταμών
Από τα δασωμένα τοπία στην οροσειρά της Ροδόπης μέχρι τις παραλίες στο Θρακικό πέλαγος και από τους μαιανδρισμούς του ποταμού Νέστου μέχρι τον υδροβιότοπο της Βιστωνίδας, η εναλλαγή εικόνων και εντυπώσεων είναι σχεδόν καταιγιστική για τον επισκέπτη που θα βρεθεί στην Περιφερειακή Ενότητα της Ξάνθης.
Η οροσειρά της Ροδόπης αποτελεί το βόρειο φυσικό σύνορο της χώρας με τη Βουλγαρία και είναι ένας πολύ ελκυστικός λόγος για να επισκεφθείτε την περιοχή της Ξάνθης. Στο κεντρικό τμήμα της οροσειράς βρίσκεται το βουνό Χαϊντού ή Ερύμανθος και το ιδιαίτερης ομορφιάς Δημόσιο Δάσος του Δρυμού ή Δάσος της Χαϊντούς, ένας παράδεισος βιοποικιλότητας, που ένα μέρος του, το Δάσος της Τσίχλας, έχει χαρακτηριστεί Μνημείο της Φύσης από το 1980. Tο τελευταίο αποτελείται κυρίως από τεράστιες οξιές, που δεν έχουν ξυλευτεί για αιώνες, καθιστώντας το ένα από τα πιο παρθένα δάση της Ευρώπης, ενώ στο υπόλοιπο δάσος φιλοξενείται μια τεράστια ποικιλία ειδών της χλωρίδας και της πανίδας. Εδώ βρίσκεται και ο μεγαλύτερος σε όγκο νερού καταρράκτης των Βαλκανίων, γνωστός ως Καταρράκτης του Λειβαδίτη ή Τραχωνίου, με τα νερά να πέφτουν από ύψος περίπου 40 μέτρων. Απέχει περίπου 55 χιλιόμετρα από την πόλη της Ξάνθης και η πρόσβαση είναι σχετικά εύκολη, αρκεί να είναι κανείς διατεθειμένος να περπατήσει για 2 κατηφορικά χιλιόμετρα μέχρι τον καταρράκτη, που βέβαια γίνονται ανηφορικά στην επιστροφή, μέχρι το σημείο που φτάνει αυτοκίνητο. Η ίδια η διαδρομή πάντως και η θέα θα τον αποζημιώσουν σίγουρα. Το Δασικό Χωριό Ερυμάνθου είναι ένα συγκρότημα από 12 ξύλινα σπίτια, που έχτισε το Δασαρχείο Ξάνθης, σε υψόμετρο 1.350 μέτρων μερικά χιλιόμετρα μετά το χωριό Λειβαδίτης, και διατίθενται για ενοικίαση, σε όποιους θέλουν -και είναι πολλοί- να ζήσουν τη μαγεία της άγριας φύσης. Από εδώ ξεκινά σχετικά βατός χωματόδρομος περίπου 12 χιλιομέτρων που οδηγεί στο Δάσος της Οξιάς στην Τσίχλα, αλλά και ένα πεζοπορικό μονοπάτι, περίπου 4 χιλιομέτρων, που ανάμεσα σε οξιές και πεύκα φτάνει στην κορυφή Γυφτόκαστρο, την ψηλότερη του ορεινού συγκροτήματος Κούλας-Χαϊντούς, στα 1.827 μέτρα, από όπου η θέα είναι πανοραμική. Ο Παραδοσιακός Οικισμός Σαρακατσάνων, ανάμεσα στο χωριό Λειβαδίτης και το Δασικό Χωριό, δηλώνει την παρουσία των υπερήφανων και ανεξάρτητων νομάδων, που διέσχιζαν με τα κοπάδια τους το μεγαλύτερο τμήμα της ηπειρωτικής Ελλάδας, και στο δάσος της Χαϊντούς. Στον χώρο πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι το ετήσιο Αντάμωμα των Σαρακατσάνων.
Τα δύο ποτάμια, ο Κόσυνθος και ο Κομψάτος, αλλά και οι παραπόταμοί τους που πηγάζουν από την οροσειρά της Ροδόπης δημιούργησαν την ανάγκη κατασκευής πέτρινων γεφυριών για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας ανάμεσα στα χωριά. Από τα 50, ίσως και παραπάνω, γεφύρια που υπήρχαν στις αρχές του 20ού αιώνα, αρκετά χτισμένα από Ηπειρώτες και Δυτικομακεδόνες μάστορες, λίγα σώζονται σήμερα σε καλή κατάσταση. Ανάμεσά τους το τρίτοξο γεφύρι του Ξηροπόταμου, μεταξύ Μέδουσας και Κοττάνης, με δύσκολη όμως πρόσβαση, και το μονότοξο γεφύρι της Ζελενίτσκα, ανάμεσα στα χωριά Τέμενος και Σάτρες.
Ο ποταμός Νέστος, με συνολικό μήκος πάνω από 240 χιλιόμετρα από τα οποία τα 130 βρίσκονται επί ελληνικού εδάφους, πηγάζει από τα όρη της Ρίλας στη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Θρακικό πέλαγος, στα όρια των Π.Ε. Καβάλας και Ξάνθης. Ολόκληρη η διαδρομή του στην περιοχή της Ξάνθης αποτελεί ένα εντυπωσιακό αξιοθέατο, ενώ τμήματά της προστατεύονται από διεθνείς περιβαλλοντικές συνθήκες. Τα Στενά του Νέστου ή Θρακικά Τέμπη, μια στενή κοιλάδα μήκους περίπου 20 χιλιομέτρων με πολλούς μαιανδρισμούς του ποταμού και πυκνή, μοναδικής σπανιότητας βλάστηση, αρχίζουν λίγο έξω από τους Τοξότες και φτάνουν μέχρι τη Σταυρούπολη. Ο καλύτερος τρόπος να απολαύσει κανείς την ομορφιά τους είναι η πεζοπορία κατά μήκος της όχθης του ποταμού, αλλά για τους λιγότερο «ανθεκτικούς» υπάρχει η ασφαλτοστρωμένη διαδρομή από τη Γαλάνη μέχρι τα Κομνηνά και τη Σταυρούπολη, που χαρίζει επίσης ωραίες εικόνες από ψηλά. Στις εκβολές του σχηματίζεται το Δέλτα του Νέστου, ένας ιδιαίτερης σημασίας υδροβιότοπος, που φιλοξενεί τόσο αποδημητικά πουλιά όσο και σπάνια ενδημικά είδη όπως ο κολχικός φασιανός. Παλιότερα, η περιοχή καλυπτόταν, σχεδόν στο σύνολό της, από το μεγαλύτερο υδροχαρές δάσος της Ελλάδας, το Κοτζά Ορμάν ή Μέγα Δάσος, που ένα τμήμα του συνεχίζει να υφίσταται και να είναι επισκέψιμο.
Στην άλλη πλευρά της Περιφερειακής Ενότητας, στα σύνορα με αυτήν της Ροδόπης, η λίμνη Βιστωνίδα, με έκταση που φτάνει τα 45 χιλιόμετρα, αποτελεί επίσης σπουδαίο υδροβιότοπο, αλλά και τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.
