ΚΟΖΑΝΗ
Ο Κρόκος Κοζάνης ΠΟΠ αποτελεί μια αποκλειστικότητα της περιοχής που έχει αναγνωριστεί από το 1999 ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κρόκος, που λέγεται επίσης ζαφορά και σαφράν, είναι ένα από τα πιο ακριβά μαγειρικά αρτύματα στον κόσμο, ενώ χρησιμοποιείται επίσης στη φαρμακευτική, στην τυροκομία, στην παραγωγή ζυμαρικών, ακόμα και στη ζωγραφική, για τις χρωστικές και φαρμακευτικές του ιδιότητες, οι οποίες ήταν γνωστές από την αρχαιότητα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για το άνθος ή, για την ακρίβεια, τα τρία στίγματα του ύπερου και δευτερευόντως για τους τρεις στήμονες του ομώνυμου βολβώδους φυτού (Crocus sativus - Κρόκος ο ήμερος), το οποίο καλλιεργείται συστηματικά στην Κοζάνη ήδη από τον 17ο αιώνα. Η ζώνη καλλιέργειάς του καλύπτει περίπου 10.000 στρέμματα, αρχίζοντας από τις νοτιοανατολικές παρυφές της πόλης της Κοζάνης και φτάνοντας μέχρι τις όχθες της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου.
Το φυτό ανθίζει από τα μέσα έως το τέλος Οκτωβρίου περίπου, προσφέροντας στους επισκέπτες το μαγικό θέαμα μιας μωβ θάλασσας με πορτοκαλοκόκκινες ανταύγειες. Ύστερα από μια επίπονη και λεπτή διαδικασία, τα αποξηραμένα πλέον στίγματα και οι στήμονες, σαν λεπτές κόκκινες και κίτρινες κλωστές αντίστοιχα, θα φτάσουν στις εγκαταστάσεις του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης, που βρίσκονται στο χωριό Κρόκος, για να τυποποιηθούν και να πάρουν τον δρόμο προς τις αγορές. Ο κρόκος προσθέτει το χαρακτηριστικό του άρωμα και χρώμα σε πολλές συνταγές, αγαπά όμως ιδιαίτερα το ρύζι. Δημοφιλής στην περσική και την ινδική κουζίνα, συμμετέχει σε πιάτα όπως η ισπανική παέγια, η γαλλική μπουγιαμπέσα και το ριζότο μιλανέζα.
Αρκετά οργανωμένα τυροκομεία λειτουργούν στην περιοχή που παράγουν μια μεγάλη ποικιλία γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων, αξιοποιώντας κυρίως το ντόπιο αιγοπρόβειο γάλα. Το Ανεβατό ΠΟΠ παράγεται από αιγοπρόβειο γάλα της περιοχής. Πρόκειται για ένα λευκό, μαλακό τυρί, χωρίς σχήμα και επιδερμίδα, με σχεδόν κρεμώδη και κοκκώδη υφή, που χαρακτηρίζεται από τη δροσερή, ορεκτικά υπόξινη γεύση του.
Ο Μπάτζος ΠΟΠ προέρχεται από την τυροκομική παράδοση των νομάδων κτηνοτρόφων που έστηναν τα πρόχειρα τυροκομεία τους, τα «μπατζαριά», στα βουνά της Δυτικής και της Κεντρικής Μακεδονίας. Ημίσκληρο τυρί άλμης από μερικώς αποβουτυρωμένο αιγοπρόβειο γάλα, χωρίς επιδερμίδα, με συνήθως υπόλευκη μάζα, με πολλές μικρές οπές και πικάντικη, χαρακτηριστικά αλμυρή γεύση, ιδανικό για ψήσιμο στη σχάρα ή στο τηγάνι.
Φυσικά, δεν λείπουν το δημοφιλέστερο ελληνικό τυρί, η Φέτα ΠΟΠ και το Κασέρι ΠΟΠ, που είναι ιδιαίτερα αγαπητό στη Βόρεια Ελλάδα και παράγεται με την τεχνική της θερμαινόμενης τυρόμαζας, κυρίως από πρόβειο γάλα. Ακόμα θα βρούμε Κεφαλογραβιέρα ΠΟΠ, Μυζήθρα, Ανθότυρο, Τουλουμοτύρι, μαλακά και σκληρά τυριά από κατσικίσιο γάλα, «νεωτερικά» τυριά, εμπλουτισμένα με βότανα και μπαχαρικά, βούτυρο και γιαούρτι, όλα από γάλατα της περιοχής.
Το πλούσιο σε λιπαρά τυρόγαλα από τον Μπάτζο ή το Κασέρι (ή και το πιο «αδύνατο» από τη Φέτα), στο οποίο προστίθεται πλήρες αιγοπρόβειο γάλα ή κρέμα, μετατρέπεται στο γευστικότατο, παχύ Μανούρι ΠΟΠ. Σε σχήμα κυλινδρικού μπαστουνιού, με ολόλευκη, μαλακή και συμπαγή μάζα, χωρίς οπές, γαλατένια αρώματα και γεμάτη, διακριτικά αλμυρή, παρουσία στο στόμα, καταναλώνεται είτε μόνο του, είτε σε μαγειρικές. Στην ίδια οικογένεια ανήκει και το φημισμένο αλλά περιορισμένης διαθεσιμότητας Τυρί Αέρος Βλάστης, που παράγεται από κατσικίσιο τυρόγαλα και στεγνώνει στον αέρα για περίπου έναν μήνα, αποκτώντας πιο σφιχτή υφή και πολυπλοκότερη γεύση.
Η φήμη των ζουμερών και αρωματικών ροδάκινων Βελβεντού έχει ξεπεράσει εδώ και χρόνια τα ελληνικά σύνορα, καθώς περίπου το 40% της συγκομιδής του τοπικού συνεταιρισμού κατευθύνεται στις εξαγωγές. Τα δαμάσκηνα και τα κεράσια Σερβίων, τα μήλα Εορδαίας, είναι επίσης γνωστά για τη γεύση και την ποιότητά τους.
Καρποί και όσπρια
Τα κάστανα, από τα Καστανοχώρια του Βοΐου, έχουν τη δική τους ξεχωριστή νοστιμιά, όπως και οι φακές της Βροντής, ενώ περιζήτητα είναι τα φασόλια (ψιλά, γίγαντες και ελέφαντες) από το χωριό Σισάνι, όπου ο συνδυασμός εδάφους και κλιματικών συνθηκών δημιουργούν ιδανικό περιβάλλον για την καλλιέργειά τους.
Τοπικά προϊόντα Κοζάνης
Μοναδικά τυριά, εξαίσια ροδάκινα και ο πολύτιμος κρόκος
Περισσότερο γνωστή, χωρίς αμφιβολία, για τις λιγνιτικές και τις υδροηλεκτρικές μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ, αλλά και για τα πολύ καλής ποιότητας μάρμαρά της, η περιοχή της Κοζάνης διαθέτει επίσης μια σειρά από κτηνοτροφικά και αγροτικά προϊόντα με ξεχωριστά χαρακτηριστικά που οφείλονται στο φυσικό περιβάλλον της.Ο Κρόκος Κοζάνης ΠΟΠ αποτελεί μια αποκλειστικότητα της περιοχής που έχει αναγνωριστεί από το 1999 ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο κρόκος, που λέγεται επίσης ζαφορά και σαφράν, είναι ένα από τα πιο ακριβά μαγειρικά αρτύματα στον κόσμο, ενώ χρησιμοποιείται επίσης στη φαρμακευτική, στην τυροκομία, στην παραγωγή ζυμαρικών, ακόμα και στη ζωγραφική, για τις χρωστικές και φαρμακευτικές του ιδιότητες, οι οποίες ήταν γνωστές από την αρχαιότητα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για το άνθος ή, για την ακρίβεια, τα τρία στίγματα του ύπερου και δευτερευόντως για τους τρεις στήμονες του ομώνυμου βολβώδους φυτού (Crocus sativus - Κρόκος ο ήμερος), το οποίο καλλιεργείται συστηματικά στην Κοζάνη ήδη από τον 17ο αιώνα. Η ζώνη καλλιέργειάς του καλύπτει περίπου 10.000 στρέμματα, αρχίζοντας από τις νοτιοανατολικές παρυφές της πόλης της Κοζάνης και φτάνοντας μέχρι τις όχθες της τεχνητής λίμνης Πολυφύτου.
Το φυτό ανθίζει από τα μέσα έως το τέλος Οκτωβρίου περίπου, προσφέροντας στους επισκέπτες το μαγικό θέαμα μιας μωβ θάλασσας με πορτοκαλοκόκκινες ανταύγειες. Ύστερα από μια επίπονη και λεπτή διαδικασία, τα αποξηραμένα πλέον στίγματα και οι στήμονες, σαν λεπτές κόκκινες και κίτρινες κλωστές αντίστοιχα, θα φτάσουν στις εγκαταστάσεις του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού Κροκοπαραγωγών Κοζάνης, που βρίσκονται στο χωριό Κρόκος, για να τυποποιηθούν και να πάρουν τον δρόμο προς τις αγορές. Ο κρόκος προσθέτει το χαρακτηριστικό του άρωμα και χρώμα σε πολλές συνταγές, αγαπά όμως ιδιαίτερα το ρύζι. Δημοφιλής στην περσική και την ινδική κουζίνα, συμμετέχει σε πιάτα όπως η ισπανική παέγια, η γαλλική μπουγιαμπέσα και το ριζότο μιλανέζα.
Αρκετά οργανωμένα τυροκομεία λειτουργούν στην περιοχή που παράγουν μια μεγάλη ποικιλία γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων, αξιοποιώντας κυρίως το ντόπιο αιγοπρόβειο γάλα. Το Ανεβατό ΠΟΠ παράγεται από αιγοπρόβειο γάλα της περιοχής. Πρόκειται για ένα λευκό, μαλακό τυρί, χωρίς σχήμα και επιδερμίδα, με σχεδόν κρεμώδη και κοκκώδη υφή, που χαρακτηρίζεται από τη δροσερή, ορεκτικά υπόξινη γεύση του.
Ο Μπάτζος ΠΟΠ προέρχεται από την τυροκομική παράδοση των νομάδων κτηνοτρόφων που έστηναν τα πρόχειρα τυροκομεία τους, τα «μπατζαριά», στα βουνά της Δυτικής και της Κεντρικής Μακεδονίας. Ημίσκληρο τυρί άλμης από μερικώς αποβουτυρωμένο αιγοπρόβειο γάλα, χωρίς επιδερμίδα, με συνήθως υπόλευκη μάζα, με πολλές μικρές οπές και πικάντικη, χαρακτηριστικά αλμυρή γεύση, ιδανικό για ψήσιμο στη σχάρα ή στο τηγάνι.
Φυσικά, δεν λείπουν το δημοφιλέστερο ελληνικό τυρί, η Φέτα ΠΟΠ και το Κασέρι ΠΟΠ, που είναι ιδιαίτερα αγαπητό στη Βόρεια Ελλάδα και παράγεται με την τεχνική της θερμαινόμενης τυρόμαζας, κυρίως από πρόβειο γάλα. Ακόμα θα βρούμε Κεφαλογραβιέρα ΠΟΠ, Μυζήθρα, Ανθότυρο, Τουλουμοτύρι, μαλακά και σκληρά τυριά από κατσικίσιο γάλα, «νεωτερικά» τυριά, εμπλουτισμένα με βότανα και μπαχαρικά, βούτυρο και γιαούρτι, όλα από γάλατα της περιοχής.
Το πλούσιο σε λιπαρά τυρόγαλα από τον Μπάτζο ή το Κασέρι (ή και το πιο «αδύνατο» από τη Φέτα), στο οποίο προστίθεται πλήρες αιγοπρόβειο γάλα ή κρέμα, μετατρέπεται στο γευστικότατο, παχύ Μανούρι ΠΟΠ. Σε σχήμα κυλινδρικού μπαστουνιού, με ολόλευκη, μαλακή και συμπαγή μάζα, χωρίς οπές, γαλατένια αρώματα και γεμάτη, διακριτικά αλμυρή, παρουσία στο στόμα, καταναλώνεται είτε μόνο του, είτε σε μαγειρικές. Στην ίδια οικογένεια ανήκει και το φημισμένο αλλά περιορισμένης διαθεσιμότητας Τυρί Αέρος Βλάστης, που παράγεται από κατσικίσιο τυρόγαλα και στεγνώνει στον αέρα για περίπου έναν μήνα, αποκτώντας πιο σφιχτή υφή και πολυπλοκότερη γεύση.
Η φήμη των ζουμερών και αρωματικών ροδάκινων Βελβεντού έχει ξεπεράσει εδώ και χρόνια τα ελληνικά σύνορα, καθώς περίπου το 40% της συγκομιδής του τοπικού συνεταιρισμού κατευθύνεται στις εξαγωγές. Τα δαμάσκηνα και τα κεράσια Σερβίων, τα μήλα Εορδαίας, είναι επίσης γνωστά για τη γεύση και την ποιότητά τους.
Καρποί και όσπρια
Τα κάστανα, από τα Καστανοχώρια του Βοΐου, έχουν τη δική τους ξεχωριστή νοστιμιά, όπως και οι φακές της Βροντής, ενώ περιζήτητα είναι τα φασόλια (ψιλά, γίγαντες και ελέφαντες) από το χωριό Σισάνι, όπου ο συνδυασμός εδάφους και κλιματικών συνθηκών δημιουργούν ιδανικό περιβάλλον για την καλλιέργειά τους.
