ΚΥΘΝΟΣ
Φημισμένα τυροκομικά προϊόντα
Ο γαστρονομικός χάρτης του νησιού μπορεί να διαθέτει αρκετά ενδιαφέροντα «σημεία», όμως κανένα δεν είναι πιο ξακουστό από τα περίφημα τυριά της Κύθνου. Το τρίμμα (ή ζυμωτό, όπως το αποκαλούν οι κάτοικοι της Χώρας) αποτελεί τη ναυαρχίδα της τυροκομίας του νησιού. Έχοντας τις ρίζες του στην αρχαιότητα, τότε που το αποκαλούσαν κύθνιο τυρό, το τρίμμα έχει βουτυράτη γεύση, μια διακριτική αλμυράδα και είναι υπόξινο. Αποτελεί ιδανικό συνοδευτικό για το τσίπουρο, ενώ συναντάται σε μια σειρά από τοπικές συνταγές. Από το τρίμμα προκύπτει, με την κατάλληλη επεξεργασία, το δεύτερο δημοφιλέστερο τυρί του κυκλαδίτικου νησιού, η κοπανιστή. Με πιπεράτη γεύση και ένα άρωμα που κερδίζει τις εντυπώσεις, χρησιμοποιεί τον χρόνο υπέρ του, μια και όσο παλαιώνει η θελκτική μυρωδιά του γίνεται ολοένα και πιο έντονη.
Στη λίστα με τα χαρακτηριστικότερα τυριά της Κύθνου, θα συναντήσετε και το τυροβόλι. Μία ντόπια παραλλαγή στο γνωστό κεφαλοτύρι, η οποία παράγεται, κυρίως, στο βόρειο τμήμα του νησιού και αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά προϊόντα του.
Σχετικά νέα άφιξη στην τοπική τυροκομία είναι η φέτα της Κύθνου, που όμως δεν έχει σχέση με τη φέτα που γνωρίζουμε στην υπόλοιπη Ελλάδα. Με βάση το αιγοπρόβειο γάλα, είναι ένα λευκό τυρί άλμης. Από την άλλη, το ξινό αποτελεί τη βάση για αρκετά ακόμα τυροκομικά είδη της ντόπιας παραγωγής. Ένα μαλακό, ανάλατο, υπόξινο τυρί που εμφανίζεται σε πολλές παραδοσιακές συνταγές τις οποίες μεταλαμπαδεύουν οι παλαιότερες στις νεότερες γενιές.
Παραδοσιακές πίτες
Οι πίτες του νησιού είναι ένα από τα ατού της τοπικής κουζίνας. Σε μία από τις πιο εμβληματικές γευστικές προτάσεις της, το περίφημο σφουγγάτο, τα ντόπια τυριά παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Πρόκειται για μια θερμιώτικη παραλλαγή στην τυρόπιτα, την οποία κάποιοι ονομάζουν τυροκροκέτα. Το σφουγγάτο, ουσιαστικά, είναι μια ζύμη πλασμένη μαζί με κάποιο ντόπιο μαλακό τυρί (συνήθως ξινό ή τρίμμα), η οποία τηγανίζεται σε καυτό λάδι και σερβίρεται ζεστή. Όσοι, ωστόσο, προτιμούν μία πιο παραδοσιακή προσέγγιση μπορούν να γευτούν το πιταρό, δηλαδή, την τυρόπιτα της Κύθνου γεμιστή με φρέσκα τυριά από τοπικούς παραγωγούς.
Στα νόστιμα πιάτα με βάση το αλεύρι, για τα οποία φημίζεται η κουζίνα του νησιού, περιλαμβάνεται και ο πούλος. Ένα κομμάτι παστό χοιρινό, το οποίο, καθώς ψήνεται, ποτίζει με λίπος την ψωμένια ζύμη που το τυλίγει.
Το κολόπι είναι η αντίστοιχη θερμιώτικη χορτόπιτα, που κάποιοι εξακολουθούν να γεμίζουν με άγρια χόρτα, μάραθο, κρεμμύδια και ρύζι, όπως προστάζει η παράδοση, ενώ η σύγχρονη εκδοχή της τη θέλει με σπανάκι και άνηθο. Εξίσου ξακουστή λιχουδιά της Κύθνου είναι και η κουκουλόπιτα, ονομασία που προήλθε από το ζυμάρι που κουκούλωνε τη γευστική γέμισή της. Ένα μείγμα από ανάλατο τυρί, αυγά, φύλλα από φρέσκα κρεμμυδάκια και λίγη κανέλα.
Τα αγαθά της γενναιόδωρης γης της Κύθνου
Πυλώνας της ντόπιας κουζίνας είναι τα όσπρια που πρωταγωνιστούν σε πολλές συνταγές του νησιού. Φασόλια λευκά και μαυρομάτικα, ρεβίθια και κουκιά είναι κομμάτι της καθημερινής διατροφής των κατοίκων και αρκετά συχνά συνοδεύονται από βλήτα ή αμπελοφάσουλα. Επιπλέον, οι φρεσκότατες ντομάτες μπουρνέλες, τα κρεμμύδια, οι μελιτζάνες φλασκούτες και τα σκόρδα τροφοδοτούν το τραπέζι των σπιτιών. Βασικός «προμηθευτής» είναι και τα καρποφόρα δέντρα της Κύθνου, όπως οι λεμονιές, οι αχλαδιές, οι κυδωνιές, οι ροδιές, οι βερικοκιές, οι δαμασκηνιές. Ξεχωριστή θέση κατέχουν και οι καπαριές, οι οποίες δίνουν το «παρών» σε ένα από τα πιο γνωστά πιάτα της Κύθνου, την καπαροσαλάτα, με κάπαρη, βρασμένη πατάτα, εκλεκτό ελαιόλαδο και λεμόνι ή ξίδι.
Σημαντικό ρόλο στην ποικιλόμορφη γαστρονομία του νησιού παίζουν και τα πολυάριθμα αμπέλια του, τα οποία προσφέρουν την πρώτη ύλη για την παραγωγή των εξαιρετικών ντόπιων κρασιών. Με αμπελώνες που εκτείνονται σε περίπου 650 στρέμματα, οι λευκές ποικιλίες σταφυλιού που καλλιεργούνται στην Κύθνο είναι οι: Σαββατιανό, Ποταμίσι άσπρο, Σασάλα, Ασπράδι και Ρούσικο λευκό. Από τις κόκκινες ξεχωρίζουν οι: Μανδηλαριά, Ποταμίσι μαύρο, Ψαροσύρικο, Τσαμπάτος, Ρούσικο κόκκινο και Σερφιώτικο, ενώ το παζλ συμπληρώνουν οι ερυθρωπές Σιδερίτης και Ροδίτης.
Παράλληλα, το νησί προσφέρει εξαιρετικής ποιότητας ψάρια και κρέατα από πρόβατα και κατσίκια, αλλά και το πολυδιαφημισμένο θυμαρίσιο μέλι, που έχει βγει έξω από τα σύνορα του νησιού ήδη από τον 17ο αιώνα. Για όσους αγαπούν τα γλυκά, το ντόπιο παστέλι με σουσάμι και μέλι, τα θερμιώτικα αμυγδαλωτά, τα παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού και τα γλυκά πιτάκια με τυρί υπόσχονται να σας αφήσουν την πιο γευστική ανάμνηση από το νησί της Κύθνου.
Τα παραδοσιακά προϊόντα της Κύθνου
Με φόντο τα ολόλευκα χωριά, τους παραδοσιακούς οικισμούς, τις περίπου εκατό παραλίες και τις φημισμένες ιαματικές πηγές της όπου απολάμβαναν τα λουτρά τους ο βασιλιάς Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία, η Κύθνος φημίζεται για την απλότητα και τη φιλοξενία της. Μία ωστόσο λιγότερο γνωστή πλευρά του νησιού είναι η μεγάλη ποικιλία από παραδοσιακά προϊόντα, διαθέσιμα σε κάθε γωνιά της Κύθνου.Φημισμένα τυροκομικά προϊόντα
Ο γαστρονομικός χάρτης του νησιού μπορεί να διαθέτει αρκετά ενδιαφέροντα «σημεία», όμως κανένα δεν είναι πιο ξακουστό από τα περίφημα τυριά της Κύθνου. Το τρίμμα (ή ζυμωτό, όπως το αποκαλούν οι κάτοικοι της Χώρας) αποτελεί τη ναυαρχίδα της τυροκομίας του νησιού. Έχοντας τις ρίζες του στην αρχαιότητα, τότε που το αποκαλούσαν κύθνιο τυρό, το τρίμμα έχει βουτυράτη γεύση, μια διακριτική αλμυράδα και είναι υπόξινο. Αποτελεί ιδανικό συνοδευτικό για το τσίπουρο, ενώ συναντάται σε μια σειρά από τοπικές συνταγές. Από το τρίμμα προκύπτει, με την κατάλληλη επεξεργασία, το δεύτερο δημοφιλέστερο τυρί του κυκλαδίτικου νησιού, η κοπανιστή. Με πιπεράτη γεύση και ένα άρωμα που κερδίζει τις εντυπώσεις, χρησιμοποιεί τον χρόνο υπέρ του, μια και όσο παλαιώνει η θελκτική μυρωδιά του γίνεται ολοένα και πιο έντονη.
Στη λίστα με τα χαρακτηριστικότερα τυριά της Κύθνου, θα συναντήσετε και το τυροβόλι. Μία ντόπια παραλλαγή στο γνωστό κεφαλοτύρι, η οποία παράγεται, κυρίως, στο βόρειο τμήμα του νησιού και αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά προϊόντα του.
Σχετικά νέα άφιξη στην τοπική τυροκομία είναι η φέτα της Κύθνου, που όμως δεν έχει σχέση με τη φέτα που γνωρίζουμε στην υπόλοιπη Ελλάδα. Με βάση το αιγοπρόβειο γάλα, είναι ένα λευκό τυρί άλμης. Από την άλλη, το ξινό αποτελεί τη βάση για αρκετά ακόμα τυροκομικά είδη της ντόπιας παραγωγής. Ένα μαλακό, ανάλατο, υπόξινο τυρί που εμφανίζεται σε πολλές παραδοσιακές συνταγές τις οποίες μεταλαμπαδεύουν οι παλαιότερες στις νεότερες γενιές.
Παραδοσιακές πίτες
Οι πίτες του νησιού είναι ένα από τα ατού της τοπικής κουζίνας. Σε μία από τις πιο εμβληματικές γευστικές προτάσεις της, το περίφημο σφουγγάτο, τα ντόπια τυριά παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Πρόκειται για μια θερμιώτικη παραλλαγή στην τυρόπιτα, την οποία κάποιοι ονομάζουν τυροκροκέτα. Το σφουγγάτο, ουσιαστικά, είναι μια ζύμη πλασμένη μαζί με κάποιο ντόπιο μαλακό τυρί (συνήθως ξινό ή τρίμμα), η οποία τηγανίζεται σε καυτό λάδι και σερβίρεται ζεστή. Όσοι, ωστόσο, προτιμούν μία πιο παραδοσιακή προσέγγιση μπορούν να γευτούν το πιταρό, δηλαδή, την τυρόπιτα της Κύθνου γεμιστή με φρέσκα τυριά από τοπικούς παραγωγούς.
Στα νόστιμα πιάτα με βάση το αλεύρι, για τα οποία φημίζεται η κουζίνα του νησιού, περιλαμβάνεται και ο πούλος. Ένα κομμάτι παστό χοιρινό, το οποίο, καθώς ψήνεται, ποτίζει με λίπος την ψωμένια ζύμη που το τυλίγει.
Το κολόπι είναι η αντίστοιχη θερμιώτικη χορτόπιτα, που κάποιοι εξακολουθούν να γεμίζουν με άγρια χόρτα, μάραθο, κρεμμύδια και ρύζι, όπως προστάζει η παράδοση, ενώ η σύγχρονη εκδοχή της τη θέλει με σπανάκι και άνηθο. Εξίσου ξακουστή λιχουδιά της Κύθνου είναι και η κουκουλόπιτα, ονομασία που προήλθε από το ζυμάρι που κουκούλωνε τη γευστική γέμισή της. Ένα μείγμα από ανάλατο τυρί, αυγά, φύλλα από φρέσκα κρεμμυδάκια και λίγη κανέλα.
Τα αγαθά της γενναιόδωρης γης της Κύθνου
Πυλώνας της ντόπιας κουζίνας είναι τα όσπρια που πρωταγωνιστούν σε πολλές συνταγές του νησιού. Φασόλια λευκά και μαυρομάτικα, ρεβίθια και κουκιά είναι κομμάτι της καθημερινής διατροφής των κατοίκων και αρκετά συχνά συνοδεύονται από βλήτα ή αμπελοφάσουλα. Επιπλέον, οι φρεσκότατες ντομάτες μπουρνέλες, τα κρεμμύδια, οι μελιτζάνες φλασκούτες και τα σκόρδα τροφοδοτούν το τραπέζι των σπιτιών. Βασικός «προμηθευτής» είναι και τα καρποφόρα δέντρα της Κύθνου, όπως οι λεμονιές, οι αχλαδιές, οι κυδωνιές, οι ροδιές, οι βερικοκιές, οι δαμασκηνιές. Ξεχωριστή θέση κατέχουν και οι καπαριές, οι οποίες δίνουν το «παρών» σε ένα από τα πιο γνωστά πιάτα της Κύθνου, την καπαροσαλάτα, με κάπαρη, βρασμένη πατάτα, εκλεκτό ελαιόλαδο και λεμόνι ή ξίδι.
Σημαντικό ρόλο στην ποικιλόμορφη γαστρονομία του νησιού παίζουν και τα πολυάριθμα αμπέλια του, τα οποία προσφέρουν την πρώτη ύλη για την παραγωγή των εξαιρετικών ντόπιων κρασιών. Με αμπελώνες που εκτείνονται σε περίπου 650 στρέμματα, οι λευκές ποικιλίες σταφυλιού που καλλιεργούνται στην Κύθνο είναι οι: Σαββατιανό, Ποταμίσι άσπρο, Σασάλα, Ασπράδι και Ρούσικο λευκό. Από τις κόκκινες ξεχωρίζουν οι: Μανδηλαριά, Ποταμίσι μαύρο, Ψαροσύρικο, Τσαμπάτος, Ρούσικο κόκκινο και Σερφιώτικο, ενώ το παζλ συμπληρώνουν οι ερυθρωπές Σιδερίτης και Ροδίτης.
Παράλληλα, το νησί προσφέρει εξαιρετικής ποιότητας ψάρια και κρέατα από πρόβατα και κατσίκια, αλλά και το πολυδιαφημισμένο θυμαρίσιο μέλι, που έχει βγει έξω από τα σύνορα του νησιού ήδη από τον 17ο αιώνα. Για όσους αγαπούν τα γλυκά, το ντόπιο παστέλι με σουσάμι και μέλι, τα θερμιώτικα αμυγδαλωτά, τα παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού και τα γλυκά πιτάκια με τυρί υπόσχονται να σας αφήσουν την πιο γευστική ανάμνηση από το νησί της Κύθνου.
